IΣTOPIA Στ΄
Β6
Οι δάσκαλοι του Γένους
Δάσκαλοι του Γένους ονομάζονται οι μορφωμένοι Έλληνες που κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας συνέβαλαν, με την προφορική διδασκαλία τους ή με τα κείμενα τους, στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας.
Αρκετοί από τους δασκάλους του Γένους ήταν ή έγιναν αργότερα κληρικοί.
Κάποιοι σπούδασαν στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ενώ άλλοι στα Ιόνια Νησιά, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και στο εξωτερικό.
Οι δάσκαλοι του Γένους δίδασκαν σε ναούς, σε σχολεία και σε δημόσιους χώρους. Έγραφαν επίσης επιστολές και άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες είτε ολόκληρα βιβλία, που τα τύπωναν με την υποστήριξη της Εκκλησίας, των Φαναριωτών ηγεμόνων ή φιλομαθών εμπόρων. Με το έργο τους βοήθησαν στην ίδρυση σχολείων και την τόνωση της ελληνικής παιδείας, στην ιδεολογική προετοιμασία της Μεγάλης Επανάστασης του 1821 και στην ανάπτυξη του Φιλελληνισμού στη Δύση.
Φωτισμένοι πνευματικοί άνδρες έδρασαν σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν, όπως αναφέρθηκε, η δράση των Ελλήνων λογίων στη Δύση. Κατά τον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα οι ιδέες και τα κηρύγματα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού κυριαρχούσαν στη Δυτική Ευρώπη. Οι νέες φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ιδέες έφτασαν γρήγορα και στην ελληνική Χερσόνησο, δυναμώνοντας την επαναστατική διάθεση των υπόδουλων Ελλήνων. Η πνευματική αυτή δραστηριότητα ονομάστηκε Νεοελληνικός Διαφωτισμός.
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός ανέδειξε μεγάλες μορφές στα ελληνικά γράμματα, όπως ο Φαναριώτης νομικός Δημήτριος Καταρτζής και ο Κερκυραίος κληρικός Ευγένιος Βούλγαρης, που δίδαξε στην Αθωνιάδα Σχολή φιλοσοφία και μαθηματικά. Επίσης δύο ξαδέλφια από τη Θεσσαλία, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς και ο Δανιήλ Φιλιππίδης, συνέγραψαν στη δημοτική γλώσσα τη «Γεωγραφία Νεωτερική», ενώ ο Κοζανίτης γιατρός Μιχαήλ Περδικάρης σατίρισε σε πεζά και σε στίχους πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του.
Το 1806 εκδόθηκε στην Ιταλία η «Ελληνική Νομαρχία», ένα έργο άγνωστου συγγραφέα αφιερωμένο στον Ρήγα Βελεστινλή. Στο σημαντικό αυτό κείμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού καταδικάζεται η «αναρχία» και η «μοναρχία» και προβάλλεται ως ιδανική διοίκηση η «νομαρχία», δηλαδή το πολίτευμα όπου εξουσιάζουν οι νόμοι.
Ξεχωριστή προσωπικότητα αποτελεί ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος συνδύαζε το πνεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της παιδείας με τη θρησκευτική πίστη και την εθνική συνείδηση. Ήταν λόγιος μοναχός του Αγίου Όρους, ιεροκήρυκας και μάρτυρας. Το κήρυγμά του έβρισκε μεγάλη απήχηση στον υπόδουλο ελληνικό πληθυσμό της υπαίθρου, όπου περιόδευσε για να αναχαιτίσει τους εξισλαμισμούς, ιδρύοντας σχολεία.
Περίληψη
Οι δάσκαλοι του Γένους
Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, πολλοί μορφωμένοι Έλληνες, οι οποίοι ονομάστηκαν δάακαλοι του Γένους, συνέβαλαν με το έργο τους στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας.
Πολλοί από αυτόυς ήταν ή έγιναν κληρικοί. Σπούδασαν στο εξωτερικό ή στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και τα Ιόνια νησιά.
Δίδασκαν σε ναούς, σχολεία και δημόσιους χώρους. Έγραφαν βιβλία, άρθρα και επιστολές για περιοδικά και εφημερίδες που χρηματοδοτούσαν η Εκκλησία, οι Φαναριώτες Ηγεμόνες και οι φιλομαθείς έμποροι.Με το έργο τους τόνωσαν την ελληνική παιδεία και προετοίμασαν ιδεολογικά την επανάσταση του 1821. Ίδρυσαν σχολεία και σε συνδυασμό με τη δράση των Ελλήνων λογίων στη Δύση ανέπτυξαν τον Φιλελληνισμό και έφεραν τις ιδέες και τα κηρύγματα του Διαφωτισμού στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.
Με το έργο και τη διδασκαλία τους επιθυμούσαν να διαφυλάξουν την εθνική ταυτότητα του Γένους και να το οδηγήσουν στην απελευθέρωση.
Αποτέλεσμα ήταν οι νέες φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ιδέες να εξαπλωθούν γρήγορα στην ελληνική Χερσόνησο και να δυναμώσουν την επαναστατική διάθεση των υπόδουλων Ελλήνων.
Η πνευματική αυτή δραστηριότητα ονομάστηκε Νεοελληνικός Διαφωτισμός.
Μεγάλες μορφές των γραμμάτων αναδείχθηκαν από τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Δημήτριος Καταρτζής, και πολλοί άλλοι. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος συνδυάζοντας το πνεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της Παιδείας με τη θρησκευτική πίστη και την Εθνική Συνείδηση, προσπάθησε διδάσκοντας και ιδρύοντας σχολεία να περιορίσει τους εξισλαμισμούς και να διασώσει την πίστη και τη γλώσσα των υπόδουλων Ελλήνων. Εξαιτίας της δράσης του βρήκε μαρτυρικό θάνατο από τους Τούρκους.
Ένα σημαντικό έργο αγνώστου συγγραφέα είναι η " Ελληνική Νομαρχία", αφιερωμένη στον Ρήγα Φεραίο. Στο έργο αυτό καταδικάζονται η Αναρχία και η Μοναρχία και προβάλλεται ως ιδανικό πολίτευμα η "Νομαρχία", το πολίτευμα όπου εξουσιάζουν οι νόμοι.
Οι συνέπειες του έργου και της διδασκαλίας των δασκάλων του Γένους ήταν να μην αφομοιωθούν οι Έλληνες από τους κατακτητές τους και να θελήσουν να αγωνιστούν για τη λευτεριά τους.
Ρίξε μια ματιά
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός
Παραγωγή: σύλλογος Ενωμένη Ρωμιοσύνη καί τηλεοπτικός σταθμός Αχελώος (Αγρίνιο). 2012
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός
Το μαρτυρικό του τέλος ,η εύρεση του λειψάνου του και η αγιοποίησή του. Μια παραγωγή της ΕΡΤ ( Μαρία Μαυρίκου) 1987
