-ΜΙΑ ΓΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ -
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
 Πηνελόπη ΔέλταΗ πρώτη Ελληνίδα συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας |  Γεννήθηκε το 1874 στην Αλεξάνδρεια |  Ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη. |
|---|---|---|
 Παντρεύτηκε τον πλούσιο Φαναριώτη έμπορο, Στέφανο Δέλτα και απέκτησε τρεις κόρες. |  Το 1905 επιστρέφει στην Ελλάδα με την οικογένειά της και γνωρίζει τον μεγάλο της έρωτα, τον Ίωνα Δραγούμη. |  Ο πλατωνικός τους έρωτας θα λήξει τρία χρόνια αργότερα, όταν η Πηνελόπη πάρει την απόφαση να μην χαλάσει την οικογένειά της και ο Ίωνας συνδεθεί με την ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη. |
 Το 1906 μετακομίζει στην Φρανκφούρτη και εκδίδει το πρώτο της μυθιστόρημα " Για την Πατρίδα" . |  Θα ακολουθήσει το βιβλίο " Στον καιρό του Βουλγαροκτόνου". |  Το κίνημα στο Γουδί, το 1909 την εμπνέει να γράψει το " Παραμύθι χωρίς όνομα". |
 Το 1913 επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια. |  Τρία χρόνια αργότερα ο πατέρας της εκλέγεται Δήμαρχος Αθηναίων και η οικογένεια εγκαθίσταται μόνιμα στην Αθήνα. |  Στενός φίλος της Πηνελόπης και της οικογένειάς της υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο πατέρας της υπήρξε και υπουργός στην κυβέρνησή του. |
 Όταν έγινε απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου στο Παρίσι, ο Ίωνας Δραγούμης, ο οποίος ήταν αντιβενιζελικός, δολοφονήθηκε από ομάδα βενιζελικών στην περιοχή που βρίσκεται το ξενοδοχείο Χίλτον. |  Το 1925 εκδίδει τη " Ζωή του Χριστού" και παρουσιάζονται τα πρώτα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, ασθένειας που θα την ταλαιπωρήσει μέχρι το τέλος της ζωής της. |  Από το 1929 και για δέκα χρόνια θα γράφει το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα " Ρωμιοπούλες". Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2014. |
 Τη δεκαετία του ΄30 εκδίδει τον "Τρελαντώνη" και τον Μάγκα. Δύο χιουμοριστικ ές ιστορίες, οι οποίες περιγράφουν τη ζωή στην Αθήνα και στην Αλεξάνδρεια, όταν ήταν παιδί, μέσα από τις περιπέτειες του αδελφού της και ενός σκύλου. |  Το 1937 εκδίδονται τα " Μυστικά του Βάλτου" στα οποία περιγράφει τον Μακεδονικό Αγώνα. |  Το 1941, ο Φίλιππος Δραγούμης, της εμπιστεύεται το αρχείο και τα ημερολόγια του αδελφού του. Τον Απρίλιο την ώρα που οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα η Πηνελόπη αποπειράται να αυτοκτονήσει με δηλητήριο. Θα πεθάνει λίγες μέρες αργότερα στις 2 Μαΐου 1941. |
 Ζήτησε να ταφεί στον κήπο του σπιτιού της στην Κηφισιά και στον τάφο της να γραφε ί μόνον μία λέξη: ΣΙΩΠΗ. |  |
Πηνελόπη Δέλτα
Η Πηνελόπη Δέλτα, αδελφή του Αντώνη Μπενάκη, γεννήθηκε στις 24 Απριλίου το 1874 και ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη.
Την παιδική και εφηβική της ηλικία πέρασε στην Αλεξάνδρεια, με πολλά ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το μεγαλοαστικό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε της παρείχε κάθε δυνατότητα για παιδεία και πνευματική καλλιέργεια, ενώ η αυταρχική ανατροφή, κυρίως της μητέρας της, διαμόρφωσε μία εύθραυστη προσωπικότητα που αρκετές φορές θεωρούσε ως μόνη διέξοδο το θάνατο.
Ο γάμος της με τον επιχειρηματία Στέφανο Δέλτα το 1895 ήταν η λύτρωση από το οικογενειακό περιβάλλον και ταυτόχρονα ο δρόμος για την πνευματική της ανάπτυξη και ωριμότητα. Από το γάμο αυτό απέκτησε τρεις κόρες, τη Σοφία, τη Βιργινία και την Αλεξάνδρα, τις οποίες ανέθρεψε υποδειγματικά.
Το έμφυτο συγγραφικό της ταλέντο εκδηλώθηκε ήδη από την παιδική της ηλικία. Η προσφορά της στην παιδική λογοτεχνία υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη του παιδικού βιβλίου, σε μια εποχή που το είδος του εξέλιπε. Τα έργα της, εμπνευσμένα κυρίως από τα εθνικά ιστορικά γεγονότα, γαλούχησαν πολλές γενιές ελληνοπαίδων και παραμένουν επίκαιρα μέχρι τις μέρες μας. Ανεξίτηλα στις παιδικές μας μνήμες έχουν μείνει τα «Παραμύθι χωρίς όνομα», «Τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου», «Τα Μυστικά του Βάλτου», «Ο Μάγκας», και το πλέον αγαπητό, «Ο Τρελαντώνης», διήγημα για τον αδελφό της, Αντώνη Μπενάκη. Είχε γίνει μέλος σε πολλά επιστημονικά σωματεία και εταιρείες, συμβάλλοντας με κάθε μέσο στην προώθηση των γραμμάτων και του πολιτισμού.
Μεγάλη θεωρείται και η συμβολή της στη συγκέντρωση προφορικών πηγών της σύγχρονης ιστορίας. Ξεκινώντας με τις καταγραφές των απομνημονευμάτων των μακεδονομάχων, οι οποίες αποτελούν σήμερα πολύτιμες ιστορικές πηγές, κατόρθωσε να συλλέξει προφορικές μαρτυρίες και διηγήσεις για τα πιο σημαντικά, πολιτικά και πολεμικά, γεγονότα του καιρού της. Η ευαισθησία της στα εθνικά θέματα και η οικογενειακή της παράδοση δεν την άφηναν αμέτοχη στις δύσκολες στιγμές της χώρας. Το 1918 πήρε μέρος σε δύο αποστολές στην Ανατολική Μακεδονία για να βοηθήσει παλινοστούντες ομήρους από τη Βουλγαρία. Την ίδια ευαισθησία έδειξε κατά τη Μικρασιατική καταστροφή και τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940.
Η γεμάτη πατριωτισμό ψυχή της δεν άντεξε τη βαριά ατμόσφαιρα της γερμανικής εισβολής και έτσι πήρε τη μεγάλη απόφαση να θέσει τέλος στη ζωή της το 1941, την ημέρα που έμπαιναν οι Γερμανοί στην Αθήνα.
Το σπίτι της
Το σπίτι που έζησαν η Πηνελόπη και ο Στέφανος Δέλτα εως τον θάνατό τους, στην Κηφισιά. Σήμερα φιλοξενεί τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη.
Τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη στεγάζονται από το 1994 στην κατοικία του Στέφανου και της Πηνελοπης Δέλτα στην Κηφισιά και αποτελούν ένα από τα πλέον συγκροτημένα και πλούσια αρχειοφυλάκια στον ελληνικό χώρο.
Το αρχειακό υλικό προέρχεται κυρίως από την προσωπική συλλογή του Αντώνη Μπενάκη, καθώς και από δωρεές ιδιωτικών φορέων. Με άξονα την ιστορική πορεία του ελληνικού έθνους, συγκεντρώθηκαν έγγραφα, αρχεία και άλλα ιστορικά κειμήλια, τα οποία καλύπτουν τους τελευταίους τρεις αιώνες της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Ενας σημαντικός αριθμός των συλλογών αναφέρεται στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821. Η περίοδος του πρώτου τέταρτου του 20ού αιώνα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πολιτική παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου, τα αρχεία του οποίου έχουν ψηφιοποιηθεί. Αξιόλογη είναι η ενότητα των αρχείων της Εθνικής Αντίστασης.
Εκεί βρίσκονται και τα αρχεία συνθετών (Νικολάου Μάντζαρου, Γιάννη Ανδρ. Παπαϊωάννου, Σπυρίδωνος Σαμάρα) καθώς και ποιητών και πεζογράφων (Διονυσίου Σολωμού, Κωνσταντίνου Καβάφη, Γρηγορίου Ξενόπουλου, Αγγελου Σικελιανού, Γιάννη Ρίτσου κ.ά.).
Το κτίριο είναι ανοιχτό καθημερινά, γίνονται επισκέψεις σχολείων, ενώ υπάρχει ενδιαφέρον για τα αρχεία από φοιτητές και ερευνητές. Προσωπικά αντικείμενα της Π.Σ. Δέλτα και το γραφείο της δεν υπάρχουν πλέον στην ιστορική κατοικία, μόνο κάποια έπιπλα εποχής.
Κομψό κτίριο, στο χρώμα της ώχρας, με λιτά διακοσμητικά στοιχεία, αγοράστηκε από τον Εμμ. Μπενάκη, το 1912 ,η ίδια κατοίκησε εκεί από το 1916 μέχρι τον θάνατό της.
Γύρω από το σπίτι υπήρχε ένα μεγάλο κτήμα με βουστάσια, κοτέτσια, ενώ καλλιεργούνταν λαχανικά και οπωροφόρα δέντρα. Υπήρχε καθημερινή παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, πολλά από τα οποία μοιράζονταν στο προσωπικό και σε απόρους της Κηφισιάς.
Τμήμα Ιστορικών Αρχείων Μουσείου Μπενάκη Οικία Δέλτα Εμμ. Μπενάκη 38, Κηφισιά
Κομψό κτίριο, στο χρώμα της ώχρας, με λιτά διακοσμητικά στοιχεία, αγοράστηκε από τον Εμμ. Μπενάκη, το 1912 ,η ίδια κατοίκησε εκεί από το 1916 μέχρι τον θάνατό της.
ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
• Για την πατρίδα. Εικονογραφίες Ν. Λύτρα και Σ. Λασκαρίδη. Λονδίνο, τυπ. Γ.Σ.Βελώνη, 1909.
• Παραμύθι χωρίς όνομα. Εικονογραφίες Δ. Κωνσταντινίδη. Λονδίνο, τυπ.Γ.Σ.Βελώνη, 1910.
• Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου. Εικονογραφίες Δ.Λ.Κωνσταντινίδη. Λονδίνο, 1911.
• Παραμύθια και άλλα. Εικονογραφίες Σοφίας Λασκαρίδου και Σοφίας Σ. Δέλτα. Αθήνα, Βιβλιοθήκη του Εκπαιδευτικού Ομίλου5, 1915.
• Τ’ ανεύθυνα (Ψυχές Παιδιών). Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης,1921.
• Η ζωή του Χριστού· Τομος Α΄ . Αθήνα, τυπ. Εστία, 1925.
• Η ζωή του Χριστού· Τομος Β΄ . Αθήνα, τυπ. Εστία, 1925.
• Ο Τρελαντώνης· Εικονογραφίες Μαρίας Παπαρρηγοπούλου. Αθήνα, τυπ.Εστία, 1932.
• Μάγκας. Εικόνες Δ. Π. Ζωγράφου – Αντ. Πολυκανδριώτη – Δ. Λ. Κωνσταντινίδη. Αθήνα, Κασταλία, 1935.
• Στα μυστικά του βάλτουΑ΄-Β΄. Εικονογραφίες Δ. Α. Μπισκίνη. Χάρτες Στεφανίας Φάρκου. Αθήνα, τυπ. Εστία, 1937.
-
Στο Κοτέτσι (παραμύθι)(1922) ( εκδόθηκε το 2011 από τις εκδόσεις Τετράγωνο)
-
Ρωμιοπούλες (Τριλογία σε τρεις τόμους) (1939) (εκδόθηκε το 2014 από τις εκδόσεις Ερμής).
ΜΕΛΕΤΕΣ
• Στοχασμοί περί της ανατροφής των παίδων μας. Αθήνα, ανάτυπο από το Α’ Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου, 1911.
• Τα αναγνωστικά μας. Αθήνα, Βιβλιοθήκη του Εκπαιδευτικού Ομίλου3, 1913.
• Τα καινούρια αναγνωστικά μας. Αθήνα, ανάτυπο από το Δελτίου του Εκπαιδευτικού Ομίλου του 1919, 1920.
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
• Αλληλογραφία της Π.Σ.Δέλτα 1906-1940• επιμέλεια Ξ.Λευκοπαρίδη. Αθήνα, Εστία, 1956.
• Αρχείο της Πηνελόπης ΔέλταΑ΄• Ελευθέριος Βενιζέλος (Ημερολόγιο – Αναμνήσεις – Μαρτυρίες – Αλληλογραφία). Αθήνα, Ερμής, 1978.
• Αρχείο της Πηνελόπης ΔέλταΒ΄· Νικόλαος Πλαστήρας (Εκστρατεία Ουκρανίας 1919 – Κίνημα 6 Μαρτίου 1933, Αλληλογραφία). Αθήνα, Ερμής, 1979.
• Αρχείο της Πηνελόπης ΔέλταΓ΄·Πρώτες ενθυμήσεις· Επιμέλεια Π.Α.Ζάννας. Αθήνα, Ερμής, 1985.
• Αρχείο της Πηνελόπης ΔέλταΔ΄• Εκστρατεία στη μεσημβρινή Ρωσία (κείμενα Ι.Δραγούμη, Κ.Μανέτα, Κ.Βλάχου, Ν.Γρηγοριάδη). Αθήνα, Ερμής, 1982.
• Αρχείο της Πηνελόπης ΔέλταΕ΄• Το γκρέμισμα. Ιστορικό μυθιστόρημα. Επιμέλεια Μαριάννα Σπανάκη – Εισαγωγή Π. Α. Ζάννας. Αθήνα, Ερμής, 1983.
• Αρχείο της Πηνελόπης ΔέλταΣτ΄ Αναμνήσεις 1899. Μετάφραση από το γαλλικό πρωτότυπο Βούλα Λούβρου. Επιμέλεια : Π. Α. Ζάννας, Αλ. Π. Ζάννας. Αθήνα, Ερμής, 1990.
• Αρχείο της Πηνελόπης ΔέλταΖ΄• Αναμνήσεις 1921. Επιμέλεια Αλ. Π. Ζάννας. Αθήνα, Ερμής, 1996.
Μουσική
Η μουσική του Γιάννη Κότσιρα για τη θεατρική παράσταση Πηνελόπη Δέλτα.
Τα παίρνετε πολύ στα σοβαρά τα βιβλία μου όταν τα κρίνετε σαν έργα φιλολογικά... Εγώ ένα μόνον σκοπό έχω, να μάθει το παιδί, που θα το διαβάσει την ιστορία του και νομίζω πως η μόνη αξία, αν έχει καμιάν αξία, είναι που ακολουθώ πιστά ως την υπερβολή ίσως, τα ιστορικά γεγονότα... Τα φανταστικά μου πρόσωπα είναι εκεί μόνο και μόνο για να γίνει μια πλοκή που να κεντήσει την περιέργεια του παιδιού.
Μη μου ζητάτε φιλολογικά προτερήματα, δεν τα έχω! Κάμνω τα δυνατά μου να πω του Ελληνόπαιδου μερικά ιστορικά γεγονότα που δεν μπορεί να μάθει αλλού. Δεν έχω όμως τα προσόντα που χρειάζονται για να μπορέσω να βγάλω έργο με καμιάν αξία. Αν είχαμε καλά παιδικά βιβλία, ποτέ δεν θα τολμούσα να γράψω ...
"Κι έσφιξα δόντια και ψυχή για να μην δεχθώ κι εγώ το ν χωρισμό φυλής και χώματος, να μην ομολογήσω πως εκφυλίστηκε η φυλή ενώ στέκουν ακέραια και κλασικά τα λαμπρά βουνά της, πως προστυχέψαμε και ξεπέσαμε και μικρέψαμε".
Τα παίρνετε πολύ στα σοβαρά τα βιβλία μου όταν τα κρίνετε σαν έργα φιλολογικά... Εγώ ένα μόνον σκοπό έχω, να μάθει το παιδί, που θα το διαβάσει την ιστορία του και νομίζω πως η μόνη αξία, αν έχει καμιάν αξία, είναι που ακολουθώ πιστά ως την υπερβολή ίσως, τα ιστορικά γεγονότα... Τα φανταστικά μου πρόσωπα είναι εκεί μόνο και μόνο για να γίνει μια πλοκή που να κεντήσει την περιέργεια του παιδιού.
είπε για το έργο της...
Ταινίες
Ταινίες για την Πηνελόπη Δέλτα ή με αναφορές στη ζωή της.
Βιβλία
Βιβλία για την Πηνελόπη Δέλτα ή με αναφορές στη ζωή της.
Η βιογραφία της Πηνελόπης Δέλτα, είναι πέρα για πέρα αληθινή. Ο τίτλος του οφείλεται στο γεγονός ότι η Πηνελόπη Δέλτα μαυροφόρεσε, όταν ο ανεκπλήρωτος έρωτας της ζωής της, Ίων Δραγούμης συνδέθηκε ερωτικά με την ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη. Στηρίζεται και στην παραμικρή της λεπτομέρεια σε πληροφορίες που περιλαμβάνονται σε έντυπες πηγές ή σε συμπεράσματα που εξάγονται με ασφάλεια από τα γραφόμενα στις πηγές. Είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία που συγκλονίζει τους αναγνώστες.
"Η Εκτελεση είναι ενα πολιτικό θρίλερ που ξεκινά απ' την ξένοιαστη Αλεξάνδρεια του 1905 και τελειώνει στη ματωμένη Αθήνα του 1920", γράφει ο Φρέντυ Γερμανός για το βιβλίο του αυτό. "Είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία-ίσως περισσότερο μυθιστόρημα και λιγότερο βιογραφία. Είδα τον ήρωα μου, τον Ίωνα Δραγούμη σαν μοναχικό καβαλλάρη της Πολιτικής-και την ίδια ώρα σαν ερωτικό άνθρωπο γεμάτο πάθη. Γιατί αν τον έβλεπα αλλιώς δεν θα 'ταν ο Ίων Δραγούμης"
Η βιογραφία της Πηνελόπης Δέλτα, είναι πέρα για πέρα αληθινή. Ο τίτλος του οφείλεται στο γεγονός ότι η Πηνελόπη Δέλτα μαυροφόρεσε, όταν ο ανεκπλήρωτος έρωτας της ζωής της, Ίων Δραγούμης συνδέθηκε ερωτικά με την ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη. Στηρίζεται και στην παραμικρή της λεπ τομέρεια σε πληροφορίες που περιλαμβάνονται σε έντυπες πηγές ή σε συμπεράσματα που εξάγονται με ασφάλεια από τα γραφόμενα στις πηγές. Είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία που συγκλονίζει τους αναγνώστες.
Πηγές για τη ζωή και το έργο της Πηνελόπης Δέλτα
Για τη δημιουργία των σελίδων που αφορούν στη ζωή και το έργο της Πηνελόπης Δέλτα χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό από τις παρακάτω ιστοσελίδες και βιβλία:
-
Πρωτοπορία
-
Μουσείο Μπενάκη
-
Εθνικό Κέντρο Βιβλίου Ε.Κ.Β
-
Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ
-
Πηνελόπη Δέλτα, Αφήγηση ζωής, Βαλεντίνη Τσελίκα
-
Η Κυρία με τα μαύρα, Μίτση Πικραμένου
-
Η παλαιότερη πεζογραφία μας τόμος ΙΑ΄, εκδόσεις Σοκόλη
-
Βιογραφική εγκυκλοπαίδεια Ελλήνων Λογοτεχνών, εκδόσεις Παγουλάτου
-
Νέα Εστία. Αφιέρωμα στην Πηνελόπη Δέλτα (1874 - 1941), τ. 132 ( 1992)
-
Βιογραφική εγκυκλοπαίδεια Ελλήνων Λογοτεχνών, εκδόσεις Παγουλάτου