ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Ντανιέλ Ντεφόε

 

Ο Ντάνιελ Ντεφόε ήταν Άγγλος επιχειρηματίας, συγγραφέας, δημοσιογράφος και φυλλαδιογράφος, ο οποίος έγινε διάσημος από το μυθιστόρημά του Ροβινσώνας Κρούσος. Υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του αγγλικού μυθιστορήματος. Ήταν παραγωγικός και ευέλικτος συγγραφέας, καθώς έγραψε περισσότερα από 500 βιβλία, φυλλάδια και άρθρα πάνω σε διάφορα θέματα (πολιτικής, εγκληματικότητας, θρησκείας, γάμου, ψυχολογίας κ.α.). Ήταν επίσης πρωτοπόρος της οικονομικής δημοσιογραφίας.

​

Ο Ντάνιελ Φόε (Daniel Foe), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στο Λονδίνο. Αργότερα πρόσθεσε το "Ντε" (De) στο επώνυμό του και υποστήριξε ότι ήταν απόγονος της οικογένειας Ντε Μπω Φω (De Beau Faux).

​

Γεννήθηκε στο Λονδίνο, στις 13 Σεπτεμβρίου του  1660. Στα νεανικά του χρόνια βίωσε μερικά από τα πιο ασυνήθιστα γεγονότα της αγγλικής ιστορίας, την " Μεγάλη Πανώλη" το 1665, κατά την οποία περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, τη " Μεγάλη Πυρκαγιά" του Λονδίνου το 1966, η οποία έφτασε και στη γειτονιά του αφήνοντας όρθια μόλις τρία σπίτια, ένα από αυτά ήταν το δικό του.Η μητέρα του πέθανε, όταν ο Ντάνιελ ήταν δέκα ετών, ο πατέρας του James Foe, ήταν χασάπης και προόριζε τον γιο του για τον ιερατικό κλάδο. 

 

Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, η Αγγλία δεν ήταν ανεκτική σε θέματα θρησκείας. Η θρησκευτική διαμάχη ήταν πολιτικό ζήτημα. Οι Ρωμαιοκαθολικοί ήταν φοβισμένοι και μισητοί. Οι διαφωνούντες αρνήθηκαν να εναρμονιστούν με τις υπηρεσίες της Εκκλησίας της Αγγλίας και ήταν περιφρονημένοι και καταπιεσμένοι. Οι γονείς του, καθώς ήταν σχισματικοί, δεν μπορούσαν να τον στείλουν στα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης ή του Κέιμπρητζ και επέλεξαν την Ακαδημία του Newington Green για τη μόρφωσή του.

​

Το 1683 παρακάμπτει την επιθυμία του πατέρα του να γίνει ιερέας και ασχολείται με το εμπόριο. Ταξιδεύει τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό εμπορευόμενος  κάλτσες, μάλλινα αγαθά και κρασί.

​

Αν και οι φιλοδοξίες του ήταν μεγάλες και αγόρασε κτήμα στην επαρχία και ένα πλοίο, σπάνια δεν είχε χρέη, καθώς συχνά την ευημερία διαδεχόταν η πτώχευση. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που έλεγε για τον εαυτό του:

" Δεν υπάρχει άνθρωπος που να δοκίμασε περισσότερες διακυμάνσεις της τύχης. Δεκατρείς φορές έγινα φτωχός ενώ ήμουν πλούσιος". 

 

Το 1684 παντρεύεται τη Μαίρη Τάφλεϊ, κόρη ενός Λονδρέζου εμπόρου, παίρνοντας προίκα 3.700£. Δεν γνωρίζουμε πολλά για τη Μαίρη, ελάχιστα την αναφέρει στα γραπτά  του. Ήταν ικανή και πιστή σύντροφος, του έκανε οκτώ παιδιά, από τα οποία επέζησαν τα έξι  και έζησαν μαζί 47 ολόκληρα χρόνια μέχρι τον θάνατό του.

​

Παράλληλα με τις επιχειρήσεις του ο  Φόε ασχολείται και με την πολιτική. Το 1683 εκδίδονται αρκετά φυλλάδιά του. Το 1685 εντάχθηκε στην Εξέγερση του Μονμάουθ αλλά έλαβε χάρη.

 

Το 1689 στέφθηκε βασιλιάς της Αγγλίας ο Γουλιέλμος Γ' και ο Φόε έγινε αμέσως ένας από τους στενούς του συμμάχους και μυστικός πράκτορας. Μερικές από τις πολιτικές του νέου βασιλιά οδήγησαν σε σύγκρουση με τη Γαλλία, με αποτέλεσμα να υποστούν ζημιές οι ευημερούσες εμπορικές δραστηριότητες του Φόε, ο οποίος είχε καθιερωθεί ως έμπορος.

 

Το 1692, ο Φόε συνελήφθη για ένα χρέος ύψους 700£, αν και τα συνολικά του χρέη ανέρχονταν μάλλον σε 17.000£. Η στεναχώρια του ήταν μεγάλη γι' αυτό και πάντα υπεράσπιζε τους άτυχους οφειλέτες. Εν τούτοις υπάρχουν ενδείξεις ότι οι οικονομικές συναλλαγές του δεν ήταν πάντα ειλικρινείς.

Αφού αφέθηκε ελεύθερος, πιθανότατα ταξίδεψε στην Ευρώπη και τη Σκωτία και πρέπει να ήταν η εποχή που εμπορευόταν κρασί στο Κάντιθ, στο Πόρτο και στη Λισαβόνα.

 

Το 1695 επέστρεψε στην Αγγλία χρησιμοποιώντας το όνομα "Ντεφόε" και υπηρετώντας ως υπεύθυνος για την είσπραξη των φόρων επί των φιαλών, ενώ το 1696 λειτουργούσε ένα εργοστάσιο κεραμιδιών και τούβλων.

​

Το 1697 εκδόθηκε  το Δοκίμιο "Πάνω στον Σχεδιασμό", μία σειρά προτάσεων για την κοινωνική και οικονομική βελτίωση.

Από το 1697 έως το 1698 υπερασπίστηκε το δικαίωμα του βασιλιά Γουλιέλμου Γ' της Αγγλίας να συγκροτήσει μόνιμο στρατό κατά τη διάρκεια του αφοπλισμού μετά τη Συνθήκη του Ράισβαϊκ (1697) που τερμάτισε τον Εννεαετή Πόλεμο (1688-1697), καθώς ήταν αναμενόμενος ένας νέος ευρωπαικός πόλεμος, μετά τον θάνατο του άκληρου ισπανού βασιλιά.

​

Το 1701 οι εισηγητές   στη Βουλή των Κοινοτήτων, που ελέγχεται από τους Τόρυς, της αύξησης των αμυντικών δαπανών φυλακίζονται. Την επόμενη μέρα ο Φόε αλλάζει τη στάση των βουλευτών με το περίφημο δοκίμιό του  “Legion’s Memorial,”  υπενθυμίζοντάς τους με ειλικρίνεια  ότι "οι Άγγλοι δεν είναι περισσότερο δούλοι στα κοινοβούλια από ότι στον βασιλιά ". Οι εισηγητές ελευθερώνονται και ο λαός πανηγυρίζει. Ήταν μια θαρραλέα χειρονομία που έκανε υπερήφανο τον Φόε, αλλά αναμφισβήτητα τον χαρακτήριζε στα μάτια των Τόρις ως επικίνδυνο άτομο που έπρεπε να παραμεριστεί .

​

Το πιο επιτυχημένο του ποίημα, Ο Γνήσιος Άγγλος (1701), υπερασπιζόταν τον βασιλιά Γουλιέλμο απέναντι στην αντίληψη της ξενοφοβίας των εχθρών του, σατιρίζοντας την αγγλική αξίωση στη φυλετική καθαρότητα. Με το σατιρικό αυτό ποίημα αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά η συγγραφική αξία του Ντάνιελ Ντεφόε.

Ένα χρόνο αργότερα, 1702,  πεθαίνει ο Γουλιέλμος Α΄και τη θέση του παίρνει η βασίλισσα Άννα, η οποία άρχισε αμέσως επίθεση ενάντια στους διαφωνούντες με την Εκκλησία της Αγγλίας.

 

Τότε γράφει να από τα πιο πετυχημένα του δοκίμια “The Shortest-Way With The Dissenters” (Ο Συντομότερος Δρόμος με τους Διαφωνούντες ή Προτάσεις για την Ίδρυση της Εκκλησίας). Σ' αυτό ο Ντεφόε σατίριζε ανελέητα τόσο τους Συντηρητικούς όσο και τους διαφωνούντες που υποκριτικά άσκησαν τη λεγόμενη "περιστασιακή συμμόρφωση".  

​

Αν και δημοσιεύτηκε ανώνυμα τον έμπλεξε σε νέες περιπέτειες.

Το φυλλάδιο είχε τεράστια απήχηση, αλλά ο Ντε Φόε διώχτηκε και συνελήφθη τον Μάιο του 1703.  Τιμωρήθηκε για τρείς ημέρες στον Κύφωνα και στη συνέχεια φυλακίστηκε. 

Η περιγραφή του στην επικύρηξή που πρόσφερε χρήματα για την σύλληψή του τον εξοργίζει :

" Ισχνός άντρας, μεσαίου μεγέθους, 40 ετών, καστανός, αλλά φοράει περούκα με  σκούρα καστανά  μαλλιά, έχει γαμψή μύτη, μυτερό πηγούνι ,γκρίζα μάτια και μία μεγάλη ελιά κοντά στο στόμα του."

​

Αναμένοντας την εκτέλεση της ποινής του γράφει με ψυχραιμία τον  "Hymn To The Pillory" (Ύμνος στον Κύφωνα ,1703) μετατρέποντας την τιμωρία του σε θρίαμβο, όπως θρυλείται, αφού το συγκεντρωμένο πλήθος, αντί να του πετάει άχρηστα και χαλασμένα αντικείμενα τον ραίνει με λουλούδια και πίνει στην υγειά του.

​

Με θρίαμβο ή όχι οδηγήθηκε στις φυλακές του Newgate, ενώ η δουλειά του στο Tilbury κατέρρευσε και γιγαντώθηκε η ανησυχία του για την ευημερία της πολυάριθμης οικογένειάς του. Απηύθυνε έκκληση προς τον υπουργό, κόμη Ρόμπερτ Χάρλεϊ, ο οποίος, μετά από πολλές καθυστερήσεις, εξασφάλισε τελικά την απελευθέρωσή του με όρο τη συνεργασία του ως μυστικού πράκτορα για λογαριασμό των Συντηρητικών (Tories). Εκτός από την απελευθέρωσή του πληρώθηκε και ένα μέρος  των χρεών του, βελτιώνοντας σημαντικά την οικονομική του κατάσταση.

 

Μέσα σε μια εβδομάδα από την απελευθέρωσή του από τη φυλακή, ο Ντεφόε γίνεται μάρτυρας της Μεγάλης Καταιγίδας του 1703 που προκάλεσε μεγάλες ζημιές στο Λονδίνο και το Μπρίστολ, ξεριζώνοντας εκατομμύρια δέντρα και σκοτώνοντας πάνω από 8.000 ανθρώπους, ως επί το πλείστον στη θάλασσα. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε το θέμα της Καταιγίδας (Storm, 1704), μιας συλλογής από αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων. Πολλοί θεωρούν αυτό το έργο του ως ένα από τα πρώτα παραδείγματα σύγχρονης δημοσιογραφίας.

 

Την ίδια χρονιά δημιούργησε την περιοδική του Επιθεώρηση των Υποθέσεων της Γαλλίας, με την υποστήριξη του υπουργού Ρόμπερτ Χάρλεϊ, καταγράφοντας τα γεγονότα του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής (1701-1714). Η Επιθεώρηση κυκλοφορούσε τρεις φορές την εβδομάδα, χωρίς διακοπή μέχρι το 1713.

 

Ο Defoe πρόσφερε τις υπηρεσίες του με ζήλο , ταξιδεύοντας , γράφοντας αναφορές, πρακτικά συμβουλών και φυλλάδια. Έκανε πολλές επισκέψεις στη Σκωτία, ειδικά κατά τη στιγμή της Πράξης της Ένωσης το 1707, κρατώντας τον Harley σε επαφή με την κοινή γνώμη. Καρπός αυτών των ταξιδιών του είναι το τρίτομο έργο του " Περιήγηση σε όλο το νησί της Μεγάλης Βρετανίας" (1724-1727), μία ζωντανή από πρώτο χέρι άποψη για την κατάσταση της χώρας.

​

 Όταν με το θάνατο της βασίλισσας Άννας έπεσαν οι Συντηρητικοί από την εξουσία και βασιλιάς έγινε ο Γεώργιος Α΄, ο Ντεφόε συνέχισε να προσφέρει μυστικές υπηρεσίες στην κυβέρνηση και να εκδίδει φυλλάδια.

​

Ο Ντεφόε δημοσίευσε πάνω από 560 βιβλία και φυλλάδια και θεωρείται ο ιδρυτής της βρετανικής δημοσιογραφίας.

​

Τη μεγαλύτερη δόξα όμως ο Ντεφόε την απέκτησε όχι με τα πολιτικά άρθρα του, αλλά με τις αληθινές ιστορίες που έγραψε με λογοτεχνικό ύφος. Κάθε μια αναφέρεται και σ' ένα αληθινό περιστατικό. Ο Ντεφόε όμως με την πλούσια φαντασία του και το γλαφυρό του ύφος την στόλιζε μ' επεισόδια και περιπέτειες που συνάρπαζαν τον αναγνώστη.

 

Το γνωστότερο από τα έργα του, εκείνο που έκανε αθάνατο το όνομά του, είναι ο Ροβινσώνας Κρούσος (1719), που και σήμερα θεωρείται ως ένα από τα κορυφαία περιπετειώδη έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημα αναφέρεται στις περιπέτειες ενός άνδρα που ναυάγησε σε ένα έρημο νησί. 

​

​Ο Ροβινσώνας Κρούσος έχει θεωρηθεί κατ' επανάληψη ως μία αλληγορία για την ανάπτυξη του πολιτισμού, ως μανιφέστο του οικονομικού ατομικισμού και ως έκφραση της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, αλλά δείχνει επίσης τη σημασία της μετάνοιας και απεικονίζει τη δύναμη των θρησκευτικών πεποιθήσεων του Ντεφόε. Η σταθερότητα, η υπομονή, η εφευρετικότητα του Ροβινσώνα, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει όλες τις δυσκολίες, αυτά είναι τα βασικά στοιχεία του έργου και αυτά του δίνουν τη μεγαλύτερη αξία. Επίσης, θεωρείται από πολλούς ως το πρώτο μυθιστόρημα που γράφτηκε στην αγγλική γλώσσα.

 

​

​

​

 

​

​

​

​

​

 

​