ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Τζόναθαν Σουίφτ

 

Ο Τζόναθαν Σουίφτ (Jonathan Swift), ένας από τους μεγαλύτερους, σατιρικούς συγγραφείς όλων των εποχών. Γεννήθηκε στο Δουβλίνο στις 30 Νοεμβρίου του 1667. Γονείς του ήταν η Άμπιγκάιλ Έρικ και ο Άγγλος δικηγόρος, Τζόναθαν Σουίφτ, ο πρεσβύτερος.

Επειδή ο πατέρας του πέθανε λίγους μήνες πριν τη γέννησή του, ο θείος του  ανέλαβε την φροντίδα του μέχρι τα δεκατέσσερά του χρόνια, όπου άρχισε τις  σπουδές του στο Trinity College.

​

Πνεύμα ζωντανό και ανήσυχο, μόλις αποφοίτησε το 1688 πήγε στο Λονδίνο και ασχολήθηκε με την πολιτική, ως γραμματέας  του συγγραφέα και πολιτικού  Sir William Temple,  ,μέλους του μεταρρυθμιστικού και συνταγματικού κόμματος των Ουίγων. Το 1694 επιστρέφει στην Ιρλανδία απογοητευμένος από την πολιτική, γίνεται πάστορας στο Μπέλφαστ και ζει ως αγρότης.

​

Παράλληλα με τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα ασχολείται με τον πολιτικό σχολιασμό. Η πένα του σκληρή και καυστική με τους αντιπάλους του, τον κάνει σύντομα διάσημο σε ολόκληρη τη χώρα. Τα κείμενά του σατιρίζουν την πολιτική και θρησκευτική ζωή της χώρας.  Επιστρέφει στο Δουβλίνο ως παρακαθήμενος του επισκόπου του Μπέρκλεϋ.

​

Το 1704 παίρνει μέρος στη διαμάχη των « Παλαιών και των Συγχρόνων» με το έργο του « Η μάχη των βιβλίων» στο οποίο παίρνει το μέρος των κλασσικών επιχειρηματολογώντας ενάντια στη σύγχρονη σκέψη και λογοτεχνία και στην κατάργηση του χριστιανισμού. Γράφει μία σειρά πολιτικών φυλλαδίων υπέρ του κόμματος των Ουίγων.

​

Στο έργο του «A Tale of a Tub»  (Ιστορία ενός βαρελιού, 1704), σάτιρα σε πρόζα, επιτίθεται τόσο στους αγγλικανούς όσο και στους διαφωνούντες ετερόδοξους και ρωμαιοκαθολικούς. Η δυσαρέσκεια της βασίλισσας Άννας ήταν μεγάλη και του κόστισε αργότερα τον τίτλο του επισκόπου στον καθεδρικό ναό του Αγίου Πατρικίου στο Δουβλίνο το 1713.

​

Το 1709 πηγαίνει στο Λονδίνο συμμετέχοντας στην αποτυχημένη εκστρατεία υποστήριξης της Ιρλανδικής εκκλησίας. Αρχίζουν οι διαφωνίες με το κόμμα των Ουίγων, κυρίως  εξ αιτίας της συνεργασίας του  με την εκκλησία. Ο Σουίφτ παραιτείται και  το 1710 γίνεται μέλος του συντηρητικού κόμματος των Τόρις 

​

Με την αρθρογραφία του στο Examiner, από το 1711 ως το 1714, προετοίμασε το κοινό για την ειρήνη με τη Γαλλία.

​

Η ήττα των Τόρις το 1714 αποδυναμώνει τον  Σουίφτ, παρά τη φήμη  και τα δημοφιλή κείμενά του, έπεσε σε δυσμένεια και οδηγήθηκε στο περιθώριο. Επιστρέφει στο Δουβλίνο, ως πρωτοπρεσβύτερος του Αγίου Πατρικίου.

​

Το χρονικό διάστημα που έμεινε στην Αγγλία, απέκτησε αρκετούς φίλους συγγραφείς μαζί με τους οποίους σατίριζε την σύγχρονη μάθηση, δημιουργώντας έτσι τον λογοτεχνικό σύλλογο, Martinus Scriblerus Club. Το τρίτο από τα ταξίδια του Γκιούλιβερ είναι εμπνευσμένο και αναφέρεται σε αυτή τη δουλειά του.

 

Επιστρέφοντας στην Ιρλανδία γίνεται ένθερμος υποστηρικτής των Ιρλανδικών διεκδικήσεων και εναντιώνεται στην αγγλική πολιτική, η οποία  αποδυναμώνει πολιτικά και οικονομικά την πατρίδα του.

 

 Η πέννα του γίνεται όλο και πιο επιθετική. Καυτηριάζει την αγγλική πολιτική και σε μία αποθέωση σαρκασμού στο βιβλίο του, «A Modest Proposal» προτείνει ως λύση για  τα μεγάλα ιρλανδικά προβλήματα της  πείνας και του υπερπληθυσμού την πώληση των φτωχών Ιρλανδόπουλων, σαν κρέας, για τα τραπέζια των πλούσιων Εγγλέζων.

​

Την ίδια εποχή, απογοητευμένος από την ενασχόληση με τα κοινά και τους ανθρώπους, ξεκινά να γράφει  τα "Ταξίδια του Γκιούλιβερ". Μια φανταστική περιήγηση σε χώρες γιγάντων και νάνων, μία πικρή σάτιρα και ανελέητη κριτική για τη σύγχρονή του κοινωνία .

​

Ο Τζόναθαν Σουίφτ, κηρύττει πόλεμο ενάντια στη «δημοκρατία των ανοήτων» και με όπλο του τον ορθό λόγο, στηλιτεύει όλες τις ανθρώπινες επιδιώξεις, για τις οποίες νιώθει βαθιά αποστροφή.

 

Το έργο με το οποίο έγινε ευρύτερα γνωστός, Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ, αποτελεί μία ανηλεή μαστίγωση της ανθρώπινης περηφάνιας και ανοησίας. Μεγαλοφυές, περιπαικτικό, δηκτικό και αφόρητα σαρκαστικό, το έργο του επόμενο ήταν να οδηγήσει τους «ανόητους» να συνασπισθούν εναντίον του - ο ίδιος όμως είχε ήδη φτάσει, όπως έλεγε ο Μπρετόν, «στην ήρεμη εκείνη κατάσταση του να είναι κανείς τρελός ανάμεσα στους κακούς.

​

Από τη στιγμή που πρωτοδημοσιεύτηκαν, το 1726, «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ», ήταν ένα αμφιλεγόμενο έργο. Δέκα χρόνια μετά την πρώτη του δημοσίευση, ο Σουίφτ, κατάφερε να εκδώσει ολόκληρο το κείμενο, όπως το είχε γράψει αρχικά. Ακόμη και τότε όμως οι εκδότες αναγκάζονταν να λογοκρίνουν τις πολύ καυστικές παραγράφους, ιδιαίτερα εκείνες που αναφέρονταν στις λειτουργίες του ανθρωπίνου σώματος.

​

Παρά τις περικοπές και το έξυπνο χιούμορ, τα «Ταξίδια του Γκιούλιβερ» συνέχισαν να θεωρούνται μία ενοχλητική σάτιρα η οποία επιτίθεται στην βρετανική και ευρωπαϊκή κοινωνία μέσω των περιγραφών των φανταστικών χωρών.

​

Η επιτυχία των βιβλίων του Σουίφτ, που, αν και αγγλικής καταγωγής, κατατάσσεται στις λαμπρότερες μορφές της ιρλανδικής ιστορίας, οφείλεται, στην αντίληψή του για τον άνθρωπο, στο κοφτό και ακριβολόγο ύφος του.

 

Στις διαχρονικές σάτιρές του ξεκινάει από μιαν απίθανη σύλληψη και την συνεχίζει σε όλες της τις συνέπειες, αντλώντας από αυτήν μια σειρά από κωμικά περιστατικά, υποκρινόμενος ταυτόχρονα ότι δεν καταλαβαίνει τα αυτονόητα. Στα ποιήματά του και τα δοκίμια ο αναγνώστης θα συναντήσει τη σάτιρα, τη μελαγχολία, την περιφρόνηση για τις πανουργίες του κράτους, καθώς και τον πόλεμο τον οποίο κήρυξε «κατά των ανοήτων», που τον έκανε τόσο επίφοβο, με συνέπεια να συνασπισθούν οι «ανόητοι» εναντίον του και να αμαυρώσουν τη μνήμη του «εις τον αιώνα». Με το έργο του στηλίτευσε τους αρχιτέκτονες των αυτοκρατοριών στο αποκορύφωμα της δόξας τους. Με την οργισμένη του φωνή επισήμανε τη σύγκρουση ανάμεσα στους κοινούς ανθρώπους και τους κυβερνώντες, τους ιδιοκτήτες, τους καταπιεστές.

​

Η εικόνα του ανθρώπου που αποστρέφεται και πολεμά τη «δημοκρατία των ανοήτων» δεν είναι πάντα αξιαγάπητη. Αμφιλεγόμενος όσο λίγοι, χαρακτηρίστηκε ως πολιτικός προδότης και θρησκευτικός υποκριτής, τυραννικός προς τους κατωτέρους του, δουλικός προς τους ισχυρούς, κακότροπος, τσιγκούνης και μισάνθρωπος σε βαθμό αποκρουστικό - την ίδια στιγμή ο Βολταίρος του έγραφε: «Όσο περισσότερο διαβάζω τα βιβλία σας, τόσο περισσότερο ντρέπομαι για τα δικά μου».

Όπως αναφέρει ο Δημοσθένης Κορδοπάτης στην βιογραφία του, ένας έντιμος άνθρωπος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με ίσους όρους τους ισχυρούς και τους αδίστακτους. Χρειάζεται γενναιότητα και αυταπάρνηση να τα βάλει κανείς μαζί τους, κάτι που ο Σουίφτ διέθετε. Με τη σάτιρά του έγινε τόσο επίφοβος στους εχθρούς του, ώστε να συνασπιστούν αυτοί εναντίον του. Οπως άλλωστε γράφει ο ίδιος, «όταν μια αληθινή μεγαλοφυΐα εμφανίζεται στον κόσμο, μπορείτε να την αναγνωρίσετε από το σημάδι: όλοι οι ανόητοι συνασπίζονται εναντίον της».

​

Πέθανε στο Δουβλίνο στις 19 Οκτωβρίου 1745, αφού ταλαιπωρήθηκε τα τελευταία χρόνια της ζωής του από το σύνδρομο Μενιέρ, μία νόσο του έσω ωτός, τα συμπτώματα της οποίας οδήγησαν τους επικριτές του να τον χαρακτηρίσουν τρελό.

​

 

​