Μια ματιά στο βεστιάριο των
Ρωμαίων...
Τι φορούσαν οι Ρωμαίο ι;
Κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα της ενδυμασίας των Ρωμαίων είναι η τήβεννος, την οποία φορούσαν πάνω από το χιτώνα τους άνδρες και γυναίκες στα αρχαία χρόνια. Αργότερα η τήβεννος μεγάλωσε και έγινε μόνον ανδρικό ένδυμα, το οποίο φορούσαν οι ελεύθεροι Ρωμαίοι πολίτες, ενώ ήταν απαγορευμένο για τους δούλους και τους ξένους.
Είχε οβάλ σχήμα και ήταν φτιαγμένη από μάλλινο ύφασμα αρχικά, αργότερα οι θερινές τήβεννοι φτιάχνονταν από μετάξι.
Το χρώμα της ήταν συνήθως λευκό, στις τηβέννους των αξιωματούχων υπήρχε μια βυσσινί κορδέλα στο τελείωμα του υφάσματος. Ο αυτοκράτορας και οι υψηλοί αξιωματούχοι μπορούσαν να φορούν μία μωβ τήβεννο σε σημαντικές εκδηλώσεις, ενώ σε περιόδους πένθους οι τήβεννοι είχαν σκούρο χρώμα.
Οι διαστάσεις της οι οποίες ήταν 3 μέτρα μήκος και 2 πλάτος την έκαναν δύσχρηστη γι'αυτό και εγκαταλείφθηκε σιγά σιγά. Τον 2ο αιώνα τη φορούσαν μόνον οι ευγενείς και ο αυτοκράτορας στις επίσημες εμφανίσεις τους. Τελικά την εποχή του Ιουστινιανού αντικαταστάθηκε από την tunica, τον ελληνικό χιτώνα και τη δαλματική, έναν κοντύτερο και φαρδύτερο χιτώνα που φορούσαν από πάνω.
Συμβόλιζε την ειρήνη γιατί την φορούσαν μόνον σε ειρηνικές περιόδους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου φορούσαν ένα ελαφρύ ιμάτιο που τους επέτρεπε να κινούνται με ευκολία.
Οι γυναίκες φορούσαν την palla, αντί για την τήβεννο. Ήταν μάλλινη και τυλιγόταν γύρω από το σώμα τους με παρόμοιο τρόπο.
 Τήβεννος (Toga)Το χαρακτηριστικό ένδυμα των αρχαίων Ρωμαίων ήταν η τήβεννος.Μπορείς να τη δεις στα αγάλματα, τα αγγεία και τις ζωγραφικές αναπαραστάσεις της εποχής. |
|---|
 toga virilisΗ απλή τήβεννος των Ρωμαίων είχε το φυσικό χρώμα του μαλλιού. |
 Η λευκή τήβεννος ( candida)Την κατάλευκη τήβεννο την φορούσαν τα δημόσια πρόσωπα, όταν έπρόκειτο να αναμειχθούν με το πλήθος για να αποφύγουν τα αγγίγματα και τα σπρωξίματα. Η candida έπαιρνε το πάλλευκο χρώμα της επειδή ήταν βουτηγμένη σ ε κιμωλία... |
 Πώς φορούσαν την τήβεννοΔεν ήταν εύκολο πράγμα να τυλίξεις το σώμα σου με 6τ.μ μάλλινου υφάσματος που σέρνονταν στο πάτωμα ή ακόμη χειρότερα ήταν βουτηγμένο στην κιμωλία... Γι'αυτό τον λόγο χρειαζόσουν δύο δούλους οι οποίοι θα φρόντιζαν για το άψογο δίπλωμά της! |
 Τελετουργική τήβεννος (toga picta)Την περίοδο των τελευταίων αυτοκρατόρων συνήθιζαν να φορούν οι αυτοκράτορες και οι στρατηγοί μετά από μία νίκη σε δημόσιες τελετές, μία τελετουργική τήβεννο διακοσμημένη με κεντήματα και πολύτιμους λίθους. |
 Toga PraetextaΗ τήβεννος που φορούσαν οι δικαστικοί και οι πατρίκιοι μέχρι την ενηλικίωσή τους. Μαζί με την bula, ένα φυλαχτό, θεωρούνταν ότι απέτρεπε το κακό. Τη φορούσαν ακόμη ιερείς και δικτάτορες. |
 Πένθιμη τήβεννος (toga pulla)Όταν πενθούσαν οι Ρωμαίοι φορούσαν μία τήβεννο με μαύρο ή σκούρο καφέ-γκρι χρώμα. |
 toga trabeaΟι ιερείς φορούσαν μωβ τήβεννο με κόκκινη κορδέλα στο τελείωμά της για προστασία από το κακό. Ανάλογα με τη θεότητα που υπηρετούσαν μπορούσαν μπορούσαν να φορούν και άλλα φωτεινά χρώματα. |
 Η δαλματική tunicaΤην εποχή του Ιουστινιανού η τήβεννος αντικαταστάθηκε από τον χιτώνα και τον δαλματικό χιτώνα που φοριότανπάνω από αυτόν. |
 Βυζαντινή ενδυμασίαΗ στόλα και η πάλα κυριαρχούν στη γυναικεία γκαρνταρόμπα, ο ποδόγυρος της πάλας αποκτά μία μύτη, ενώ εκτός από τα μεταξωτά και λεπτά μάλλινα και λινά υφάσματα χρησιμοποιείται και το μπροκάρ. |
 ΜπροκάρΒαρύ ύφασμα, πλούσια διακοσμημένο με κεντήματα από μεταξωτές κλωστές. |
 Χλαμύδα,(paludamentum)Η αρχαιοελληνική χλαμύδα, κάνει την εμφάνισή της με μεγαλύτερο μάκρος, η οποία φοριέται στον δεξί ώμο στηριζόμενη με πόρπη. |
Τα ρούχα και τα υφάσματα που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι.
Πώς ήταν και πώς φοριόταν η τήβεννος, ένα βίντεο από το Μουσείο Getty Villa.
Η ρωμαϊκή ενδυμασία επηρεάστηκε από την ελληνική, γι' αυτό τα ρούχα των Ρωμαίων μοιάζουν με εκείνα των αρχαίων Ελλήνων, αλλά έχουν κάποιιες διαφορές.
Οι Ρωμαίοι προτιμούσαν το μαλλί από το λινάρι και φορούσαν περισσότερα ρούχα που κάλυπταν το σώμα τους, καθώς ήταν ψυχρότερο το κλίμα τους.
Τα ρούχα των Ρωμαίων δήλωναν την κοινωνική τους τάξη.
Με το πέρασμα του χρόνου τα ρωμαϊκά ρούχα βασίζονταν περισσότερο στο κόψιμο και στο ράψιμο παρά στο τύλιγμα γύρω από το σώμα. Η ρωμαϊκή ενδυμασία επηρέασε την φορεσιά των λαών της Ευρώπης.
Το βασικό ένδυμα των Ρωμαίων
Υποδήματα
Το κύριο ένδυμα των Ρωμαίων, ανδρών και γυναικών, όπως και των Ελλήνων ήταν ο χιτώνας, ένα χαλαρό πουκάμισο που έφτανε μέχρι τα γόνατα ή τους αστραγάλους.
Ήταν φτιαγμένος από διάφορα υλικά, μαλλί, λινό, μετάξι, βαμβάκι, ανάλογα με το ποιος και πότε τον φορούσε και δεν είχε καμία ραφή.
Στηριζόταν στο σώμα με μία ζώνη την οποία έδεναν κάτω από το στήθος τους.
Δεν ήταν πρέπον να κυκλοφορείς μόνον με τον χιτώνα έξω από το σπίτι σου, εκτός κι αν ήσουν δούλος ή εργάτης στον χώρο της εργασίας σου.
Οι γυναίκες φορούσαν και δεύτερο κοντύτερο χιτώνα( stola) από πάνω με τον οποίο σε περίπτωση κρύου ή βροχής μπορούσαν να καλύπτουν και το κεφάλι τους.
Από τον 2ο αιώνα και μετά μόνον οι άνδρες φορούσαν χιτώνα, οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν την stolα,η οποία φοριόταν και στη βυζαντινή περίοδο. Ήταν λινή ή μεταξένια και φανέρωνε την οικονομική κατάσταση της γυναίκας που τη φόραγε.
 Γυναικείοι χιτώνεςΟι γυναίκες φορούσαν μακρύ (ποδήρη) χιτώνα με κοντό ή μακρύ μανίκι. |
|---|
 Χιτώνας (tunica)Τον έφτιαχναν από ένα ορθογώνιο κομμάτι ύφασμα με ένα άνοιγμα στο κέντρο του, από το οποίο θα περνούσε το κεφάλι. |
 Χιτώνας με κοντά μανίκιαΔιπλό ορθογώνιο ύφασμα χωρίς άνοιγμα στη μέση, τύλιγε το σώμα. Τα μανίκια σχηματίζονταν ενώνοντας τις δύο πλευρές του υφάσματος με κορδόνια ή κοσμήματα (πόρπες). |
 ανδρικός χιτώναςΟ ανδρικός χιτώνας έφτανε συνήθως ως το γόνατο και ήταν αμάνικος ή είχε κοντό μανίκι. |
 Χιτώνας με ραφέςΤην εποχή του Ιουστινιανού οι χιτώνες είχαν ραφές και είχαν μακριά μανίκια. |
 Οι χιτώνες των πληβείωνΟι χιτώνες των πληβείων ήταν συνήθως βαμμένοι με φαιά χρώματα και φτιαγμένοι από χοντρό μάλλινο ύφασμα. |
 Tunices, palles, stolesΟι πολλές πτυχώσεις της στόλας ήταν σημάδι πλούτου και ομορφιάς. Στον λαιμό και στον ποδόγυρο στολιζόταν με κεντήματα και μπορούσε να έχει οποιοδήποτε φωτεινό χρώμα άρεσε στην κυρία που τη φορούσε. |
 Βυζαντινή ενδυμασίαΣτην ανατολική αυτοκρατορία συνεχίστηκε η ρωμαϊκή παράδοση στην ενδυμασία, εμπλουτισμένη με αρκετά στοιχεία των ανατολικών λαών. |
 Κολάν και κολλητά παντελόνιαΟι Ρωμαίοι δεν φορούσαν κολάν και κολλητά παντελόνια όπως κάποιοι Ευρωπαίοι και οι Πέρσες, γιατί το θεωρούσαν βαρβαρική συνήθεια. |
 γυναικεία ενδυμασίαΟ εσωτερικός χιτώνας αρχίζει σιγά σιγά να αποκτά γιακά, συνήθως κεντημένο. Τα μανίκια παραμένουν μακριά πολλές φορές στενεύουν προς τα κάτω σχηματίζοντας μία φούσκα, τον 10ο αιώνα για να χαλαρώσουν αργότερα. |
 ΠορφύραΤο πορφυρό χρώμα ( βυσσινί-μωβ) ήταν απαγορευμένο για τους Ρωμαίους πολίτες, καθώς ήταν προνόμιο του αυτοκράτορα.Μόνον ο ανώτατος άρχοντας μπορούσε να φορά πορφυρά ρούχα και παπούτσια. |
Οι Ρωμαίοι φορούσαν δερμάτινα σανδάλια συνήθως και δερμάτινες μπότες τις βροχερές και κρύες ημέρες του χειμώνα.
Τα σανδάλια που φορούσαν μέσα στο σπίτι άφηναν ελεύθερα τα δάχτυλα, ενώ αυτά που φορούσαν στον δρόμο τα είχαν καλυμμένα.
Έβαφαν τα δέρματα με διάφορα χρώματα για να ταιριάζουν με τα ρούχα τους.
Οι συγκλητικοί φορούσαν μαύρες μπότες τις οποίες στόλιζε ένα χρυσό ή ασημένιο λοφίο.
Ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος απαγόρευσε με νόμο στους άντρες να φορούν κόκκινα, κίτρινα και πράσινα παπούτσια.
Οι πλούσιοι Ρωμαίοι στόλιζαν με κοσμήματα τα υποδήματά τους, ενώ οι στρατιώτες τα ενίσχυαν με μεταλλικά μέρη και καρφιά .
Πολλοί στρατηγοί χρησιμοποιούσαν επίχρυσα ή χρυσά καρφιά και ενισχύσεις για να τραβούν την προσοχή και τον θαυμασμό.
 Στρατιωτικά Σανδάλια ( Caliga)Τα στρατιωτικά σανδάλια είχαν χοντρές σόλες και μεταλλικά καρφιά για να μην φθείρονται από την πεζοπορία. |
|---|
 Στρατιωτικό μποτάκιΤα στρατιωτικά παπούτσια τα έλεγαν Caliga, ο αυτοκράτορας Καλιγούλας πήρε το όνομά του από τα στρατιωτικά σανδάλια που φορούσε όταν ήταν μικρός. |
 pero, τα μποτάκια των αγροτώνΤα pero ήταν στενά μποτάκια από μαλακό δέρμα τα οποία αγκάλιαζαν το πέλμα και τον αστράγαλο τα φορούσαν οι αγρότες. |
 Γυναικεία σανδάλιαΤα γυναικεία σανδάλια φτιάχνονταν από μαλακό δέρμα και βάφονταν σε διάφορα χρώματα. Πολλές φορές είχαν σόλα από φελλό ή διπλή σόλα για να παίρνουν ύψος. |
 Διάφορα είδη ανδρικών υποδημάτωνΟι Ρωμαίοι είχαν υποδήματα για κάθε περίσταση. Ψηλές μπότες που έδεναν με κορδόνια φορούσαν οι κυνηγοί. |
 Παπούτσια στα Βυζαντινά χρόνιαΣτα δέρματα που χρησιμοποιούσαν στη Ρώμη προστέθηκαν τα δέρματα Αντιλόπης και Καμήλας.. |
 Υφασμάτινα παπούτσιαΕκτός από δέρματα στο Βυζάντιο χρησιμοποιούσαν υφάσματα με κεντήματα για την κατασκευή παπουτσιών. |
 Βυζαντινά παπούτσιαΤο πιο διαδεδομένο χρώμα παπουτσιών ήταν το μαύρο. Οι ευγενείς κ, οι γυναίκες και οι αξιωματούχοι φορούσαν λευκά, χρυσά, κίτρινα, μπλε και πράσινα παπούτσια, τα οποία φανέρωναν το αξίωμά τους. |
 Αυτοκρατορικό κόκκινοΤο πορφυρό χρώμα στα παπούτσια ήταν αποκλειστικό προνόμιο του αυτοκράτορα. Φορούσε κόκκινες στρατιωτικές μπότες ή κόκκινα παπούτσια (πορφυρά τσαγγία). Και τα δύο ήταν στολισμένα με τον δικέφαλο αετό κεντημένο με πέρλες. |
 Δερμάτινες εμβάδες 5ος-8ος αιώναςΟι πρίγκηπες φορούσαν δίχρωμα παπούτσια κόκκινο με άσπρο. Ο σεβασ τοκράτορας, ο δεύτερος τη τάξει φορούσε μπλε παπούτσια, εάν ήταν ο αδελφός του αυτοκράτορα ήταν διακοσμημένα με χρυσό δικέφαλο αετό. |
 Μακρυμύτικα ή μυτωτάΠαπούτσια που φορούσε η αριστοκρατία, όσο μεγαλύτερη η μύτη τόσο υψηλότερη η θέση αυτού που τα φορούσε. Κάποιες φορές έφταναν στην υπερβολή, οι μύτες των παπουτσιών γυρνούσαν προς το πάνω και ακουμπούσαν στο γόνατο, από το οποίο συγκρατούνταν με μία χρυσή αλυσίδα. Τον 14ο αιώνα έγιναν μόδα και στην Ευρώπη. Μετεξελίχθηκαν στα γνωστά μας τσαρούχια. |
 ΚούντουραΈτσι έλεγαν τα παπούτσια χωρίς μύτη. Ήταν βολικά στο περπάτημα και στην δουλειά. |
 Ποιοι κατασκεύαζαν τα παπούτσιαΟ καλλιγάς ή καλιγάριος έφτιαχνε όλα τα είδη των παπουτσιών εκτός από τα τσαγγία, τα αυτοκρατορικά παπούτσια, τα οποία κατασκεύαζε ο τσαγκάριος. Τα παπούτσια ονομάζονταν υποδήματα ή καλίγια ή παπούτσια. |
 Γάντια και κάλτσεςΟι Ρωμαίοι θεωρούσαν βαρβαρότητα να φορούν κολάν και εφαρμοστά παντελόνια που φορούσαν κάποιοι Ευρωπαίοι. Φορούσαν όμως κάλτσες οι οποίες στο Βυζάντιο λέγονταν ποδόρτια ή ποδοπάννινα, είχαν σχήμα σάλπιγγας, στενά στον αστράγαλο και άνοιγαν όσο πλησίαζαν στο γόνατο.Το υλικό και η διακόσμησή τους ήταν ανάλογη με τον πλούτο του κατόχου τους. |
 ΓάντιαΟι φτωχοί φορούσαν απλά μάλλινα γάντια, ενώ οι πλούσιοι και οι ευγενείς γάντια από ακριβά υφάσματα με πλούσια διακόσμηση. |
Παπούτσια... σύμβολο εξουσίαςΟ βασιλεύς των Ρωμαίων, ως μόνος αληθινός αυτοκράτορας και αντιπρόσωπος του Θεού στη Γη, ήταν ντυμένος με πανάκριβα ενδύματα και έφερε στέμμα, σκήπτρο και άλλα σύμβολα από πολύτιμους λίθους και χρυσό.Από όλα τα ενδύματα και τα διακριτικά όμως, μόνο ένα στοιχείο αποτέλεσε διαχρονικά το αποκλειστικό σύμβολο της εξουσίας του: ..τα παπούτσια του! |
Χρησιμοποιούσαν δέρμα ελαφιού, μοσχαριού, χοίρου και πρόβατου.
Καλλωπισμός
Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες στην αρχαία Ρώμη χρησιμοποιούσαν διάφορα προϊόντα ομορφιάς για να τονίζουν ομορφιά ,τον πλούτο και την αριστοκρατική τους καταγωγή .
Διάφορα προϊόντα που βοηθούσαν στη διατήρηση της νεότητας και τόνιζαν τα χαρακτηριστικά του προσώπου και τα δόντια κυκλοφορούσαν στην αγορά των Ρωμαίων.
Ένα κομψό βαλιτσάκι γεμάτο κραγιόν, σκιές για τα μάτια, μέικ απ και αρώματα συνόδευε κάθε κομψή και φιλάρεσκη Ρωμαία. Διάφορα μπωλάκια και αντικείμενα από φυσητό γυαλί χρησίμευαν για να ανακατεύουν τα χρώματα και τις κρέμες.
Αγόραζαν τα καλλυντικά τους σε βαζάκια σφραγισμένα με μέλι και κερί για να διατηρούνται φρέσκα!
Πολλά από αυτά περιείχαν τοξικές ουσίες και ήταν επικίνδυνα για την υγεία τους.
Τη βυζαντινή περίοδο οι γυναίκες βάφονταν λιγότερο έντονα, καθώς η εκκλησία κατέκρινε το μακιγιάζ.
Αρώματα φορούσαν και οι άντρες αν και οι επικρίσεις της εκκλησίας ήταν πολύ έντονες.
Η κόμμωση
Σε αντίθεση με την απλότητα των χτενισμάτων των αρχαίων Ελληνίδων, οι Ρωμαίες διάλεγαν περίτεχνα σχέδια για τα μαλλιά τους.
Οι άντρες κούρευαν κοντά τα μαλλιά τους με μυτάκια που πλαισίωναν το μέτωπό τους και ξυρίζονταν καθημερινά από την εποχή του Οκταβιανού Αυγούστου και μετά.
Οι βυζαντινές αγαπούσαν πολύ να πλέκουν τα μαλλιά τους μαζί με χρωματιστές ή χρυσές κορδέλες και να σχηματίζουν κομψούς κότσους. Στις διάφορες εκδηλώσεις φορούσαν πρόσθετες πλεξούδες συνήθως ξανθές, ενώ οι νεαρές κοπέλες άφηναν τα μαλλιά τους κάτω στολίζοντάς τα με κορδέλες. Όλες τους όμως όταν έβγαιναν έξω φορούσαν ένα λευκό μαντήλι και από πάνω έριχναν το μαφόριο, καθώς ήταν άπρεπο να κυκλοφορούν ξέσκεπες.
Στα βυζαντινά χρόνια οι άνδρες ανάλογα με τη μόδα κούρευαν ή άφηναν μακριά τα μαλλιά τους.
Η εκκλησία τους κατάκρινε όταν τα έκαναν μπούκλες ή τα έβαφαν, όπως οι γυναίκες.
Τους άρεσαν οι αφέλειες, ενώ πολλοί κουρεύονταν ουνικά αφήνοντας μακριά τα πίσω και κόβοντας κοντά τα μπροστινά μαλλιά ( πράσινοι και βένετοι).
Οι πλούσιοι Ρωμαίοι είχαν τους προσωπικούς τους κομμωτές και κομμώτριες ( ornatrice), οι οποίοι φρόντιζαν τα μαλλιά και το μακιγιάζ τους. Όταν το αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο τους περίμενε σκληρ ή τιμωρία.
Οι Ρωμαίοι και οι Ρωμαίες , οι οποίοι δεν είχαν τον προσωπικό τους κομμωτή, συνωστίζονταν στις ουρές των κομμωτηρίων για κούρεμα, βάψιμο, χτένισμα, ξύρισμα και αποτρίχωση.
Τα μαλλιά των γυναικών τόσο στη Ρώμη όσο και στο Βυζάντιο ήταν μακρυά. Τα κοντά μαλλιά ήταν ένδειξη πένθους ή τιμωρίας.
Οι πλούσιοι Ρωμαίοι είχαν τους προσωπικούς τους κομμωτές και κομμώτριες ( ornatrice), οι οποίοι φρόντιζαν τα μαλλιά και το μακιγιάζ τους. Όταν το αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο τους περίμενε σκληρή τιμωρία.
Οι Ρωμαίες συνήθιζαν όταν ασκούνταν ή κολυμπο ύσαν σε πισίνα να φορούν ένα είδος εσωρούχων, τα οποία έμοιαζαν με τα σημερινά μπικίνι.
