ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
Ianuarii
January
Janvier
Januar
Gennaio
Enero
январь
Τα περισσότερα ήθη και έθιμα του Ιανουαρίου σχετίζονται με την Πρωτοχρονιά και το Δωδεκάμερο.
Ξεκινούν με το Ποδαρικό, την πρωτομηνιά - πρωτοχρονιά, πρώτος στο σπίτι μπαίνει ο νοικοκύρης ,ο πρωτότοκος γιος ή ένα καλότυχο παιδί σπάζοντας το ρόδι.
Στην εξώπορτα του σπιτιού κρεμάμε μία αγριοκρεμμύδα για καλοτυχία και κατά του ... βάσκανου οφθαλμού.
Την πρωτοχρονιά κόβουμε και τη βασιλόπιτα ,με τελετουργικό τρόπο. Ο νοικοκύρης του σπιτιού χαράσσει με το μαχαίρι έναν σταυρό τρεις φορές και στη συνέχεια κόβει την πίττα σε τόσα κομμάτια όσα είναι και τα άτομα που παρεβρίσκονται στο τραπέζι σύν τα τρία πρώτα κομμάτια που είναι αφιερωμένα στον Χριστό, στον Άγιο Βασίλη ή τον φτωχό και στο σπίτι. Σε όποιον πέσει το νόμισμα που κρύβεται στο εσωτερικό της πίττας θα είναι ο τυχερός της χρονιάς. Η βασιλόπιτα, όπως και το Χριστόψωμο έχουν τις ρίζες τους στους εορταστικούς άρτους της αρχαιότητας, τους οποίους συνήθιζαν να προσφέρουν στους θεούς στις μεγάλες γιορτές. Το νόμισμα στην πίτα ήταν μία συνήθεια της γιορτής των Σατουρναλίων, ρωμαική γιορτή προς τιμή του Κρόνου, κατά την οποία συνήθιζαν να παίζουν διάφορα τυχερά παιχνίδια. Η χριστιανική παράδοση συνδέει το έθιμο του φλουριού της πίτας με τον Άγιο Βασίλη., ο οποίος, όταν ήταν δεσπότης της Καισαρείας στη Μικρά Ασία, θέλοντας να επιστρέψει στους πιστούς ,όταν είχε περάσει ο κίνδυνος, τα χρυσαφικά που είχαν προσφέρει για να σώσουν την πόλη τους, μη ξέροντας σε ποιον ανήκει τι, έφτιαξε μικρά ψωμάκια και βάζοντάς μέσα τα κοσμήματα τους τα μοίρασε.
Από τότε φτιάχνουμε ανήμερα της γιορτής του τη Βασιλόπιτα.
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς, τα παιδιά ξεχύνονται στους δρόμους και λένε τα πρωτοχρονιάτικα ή αγιοβασιλιάτικα κάλαντα.
" Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά
φηλή μου δενδρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ' άγιο θρόνο.
Όσο για το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι, είναι απαραίτητο ένα κοτόπουλο, κατά προτίμηση κόκκορας γεμιστός με ρύζι, κουκουνάρι, δαμάσκηνα και άλλες λιχουδιές, γιατί όπως είναι γεμιστός ο κόκκορας, έτσι θα γεννούν και τα κοκκόρια του νοικοκύρη, δηλαδή θα πηγαίνουν καλά οι δουλειές του. Στη Μικρά Ασία και στα νησιά του Αιγαίου, εκτός από το κοκκόρι, συνήθίζουν τα γιαπράκια ή ντολμαδάκια με ρύζι και κιμά.
Τα τυχερά παιχνίδια ανάμνηση των Σατουρναλίων των Ρωμαίων συνηθίζονται την ημέρα αυτή με πιο διαδεδομένο το παιχνίδι "31".
Και καθώς πιστεύεται ότι ό,τι κάνει κάποιος την Πρωτοχρονιά θα το κάνει όλο τον χρόνο, τα γλέντια και οι χοροί δεν λείπουν από κανένα σπίτι. Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, αλλά σε πολλές πόλεις της Ευρώπης, συνηθίζονται οι μεταμφιέσεις. Μασκαράδες ντυμένοι με δέρματα ζώων περνούν από τα σπίτια αστειευόμενοι ,τραγουδώντας και χτυπώντας μεγάλα κουδούνια για να διώξουν μακριά το κακό. Οι μεταμφιέσεις αυτές έχουν διάφορα ονόματα όπως: Μωμόγεροι, Κουδουνάτοι, Μπάμπω, Αράπηδες,Ρογκατσάρια.
Τα έθιμα του Δωδεκάμερου των Χριστουγέννων τελειώνουν με τον Αγιασμό των Υδάτων, στις 6 του μήνα, την ημέρα των Θεοφανείων.
Ανήμερα των Φώτων, όπως αλλιώς λέγονται τα Θεοφάνεια - Επιφάνεια, τα παιδιά λένε τα κάλαντα
Σήμερα τα Φώτα κι ο φωτισμός
και χαρά μεγάλη κι ο Αγιασμός
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθεται η Κυρά μας, η Παναγιά.
Καλημέρα! Καλημέρα!
Καλή σου μέρα Αφέντη με την Κυρά!
Με τον Αγιασμό των Υδάτων, φεύγουν και οι Καλικάντζαροι, γιαυτό οι νοικοκυραίοι, ραντίζουν με αγιασμό τα σπίτια τους.
Φεύγετε να φεύγουμε,
γιατ' ήρθε ο διαβολόπαπας
με την αγιαστούρα του
και με τη βρεχτούρα του.
Φωνάζουν οι Καρκάτζαλοι την ημέρα των Φώτων και φεύγουν ... για τα έγκατα της Γης...
Ο πρώτος μήνας του έτους. ονομάστηκε έτσι προς τιμή του θεού των Ρωμαίων Ιανού. Η καθιέρωση του ως πρώτου μήνα του έτους έγινε το 450 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Για τους αρχαίους Έλληνες η πρώτη του έτους ήταν η 21η Ιουνίου. Οι Βυζαντινοί καθιέρωσαν τον Ιανουάριο ως πρώτο μήνα,το 1000.
Ο λαός μας έχει διάφορες ονομασίες για τον Ιανουάριο. Ο Γενάρης είναι & Γεννολοητής, παρετυμολογικά, γιατί τότε γεννοβολούν τα κοπάδια, Γατομήνας, επειδή σ’ αυτόν ζευγαρώνουν οι γάτες και Μεσοχείμωνος, γιατί είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα και Κλαδευτής, καθώς είναι ο μήνας του κλαδέματος.
Μετά την Πρωτοχρονιά, στις 6 του μήνα γιορτάζουμε τα Θεοφάνια ή Επιφάνεια, είναι η μέρα που επαναλαμβάνεται η βάπτιση του Κυρίου. Τελειώνει το δωδεκάμερο και αρχίζει η ανανέωση του κόσμου και των υδάτων με τον αγιασμό τους καθώς πέφτει ο σταυρός σε αυτά. Είναι η μέρα του Μεγάλου Αγιασμού, τα παλλικάρια βουτούν στα νερά και όποιος πιάσει τον σταυρό είναι ο τιμημένος του χωριού και τον περιφέρει στα σπίτια για προσκύνημα, οι πιστοί του δίνουν χρήματα για το καλό.
Όλοι οι λαοί του ορθόδοξου κόσμου αποδίδουν μεγάλη δύναμη στο αγιασμένο, νερό. Πλένουν στη θάλασσα τις εικόνες του σπιτιού και της εκκλησίας, και οι γεωργοί τα εργαλεία τους. Το νερό του Μεγάλου Αγιασμού το φέρνουν στο σπίτι κι πίνουν όλοι απ’ αυτό, ραντίζουν μ’ ένα κλαδί ελιάς ή βασιλικού όλους τους χώρους του σπιτιού, τους στάβλους, τα ζώα, τα δέντρα και τα άλλα φυτά για να καρποφορήσουν και να μην αρρωσταίνουν, τα χωράφια και τα αμπέλια για να τα προφυλάξουν από ασθένειες, ακόμα και τα βαρέλια του κρασιού. Φυλάνε τον Αγιασμό στο εικονοστάσι όλο τον χρόνο & τον χρησιμοποιούν για θεραπευτικούς σκοπούς
Στις 30 του μήνα έχουν την τιμητική τους οι Τρεις Ιεράρχες, οι Άγιοι Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
παροιμίες
-
«Ως του Αϊ-Γιαννιού, τρυγόνα, είναι η φούρια του χειμώνα».
-
«Στις δεκαεφτά του Γεναριού, είναι του Αγ’ Αντωνιού. Τότε κερά μαντόνα είναι η φούρια του χειμώνα».
-
«Ο Γενάρης δεν γεννά, μήτε αβγά μήτε πουλιά, μόνο χιόνια και νερά»
-
«Ο Γενάρης και αν γεννά του καλοκαιριού μηνά»
-
«Γεναριάτικο πουλί Αυγουστιάτικο αυγό».
-
«Του Γεναριού η καλοκαιριά, ούλα τα δέντρα τα γελά».
-
«Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και βαστάει τα αμύγδαλα όλο τον Αλωνάρη
-
«Ο Γενάρης κι αν γεννάται του καλοκαιριού θυμάται». (Αλκυονίδες ημέρες)
-
«Εγέλασεν ο Γενάρης».
-
«Δέκα μέρες του Γεναράκη, ίσον μικρό καλοκαιράκι».
-
«Κάλλιο να ’δω σκυλί λυσσασμένο παρά ζεστό ήλιο τον Γενάρη».
-
«Αρχιμηνιά, καλή χρονιά, με σύγκρυα και παγωνιά».
-
«Βαρύ το καλοκαίρι βαρύς και ο Γεναροχειμώνας».
-
«Γενάρη, μήνα του Χριστού κι αρχιμηνιά του κόσμου».
-
«Γενάρης με τα κρούσταλα, Φλεβάρης με τα χιόνια.»
-
«Οι γεναριάτικες νύχτες, για να περάσουν θέλουν συντροφιά και κουβέντα».
-
«Τ' Αλωναριού τα μεσημέρια , και του Γεναριού οι νύχτες».
-
«Τον κακό Γενάρη το κασόνι έχει τη χάρη».
-
«Του Γενάρη οι ξαστεριές του Αυγούστου οι συννεφιές το ίδιο πράμα είναι»
-
«Άσπρος Γενάρης, νηστικός ο μεροκαματιάρης».
-
«Το χιόνι του Γενάρη κοπριά, του Μάρτη φωτιά».
-
«Χιόνι πέφτει το Γενάρη, χαρές θα 'ν' τον Αλωνάρη».
-
«Χιόνισ’ έβρεξε ο Γενάρης, όλοι οι μύλοι μας θ’ αλέθουν».
-
«Χιονίζει ο Γενάρης, ξεψυχάει ο γαϊδουριάρης».
-
«Γενάρης χωρίς χιόνι, κακό μαντάτο»
-
«Τον Γενάρη κι αν δεν βρέξει, δεν ξινίζουν τα τυριά».
-
«Βροχερός Γενάρης, Αύγουστος νοικοκύρης».
-
«Αν δεν ποτίσεις τον Γενάρη, άλλο Γενάρη να καρτεράς».
-
«Χαρά στα Φώτα τα στεγνά και τη Λαμπρή βρεμένη».
-
«Γενάρης στεγνός, νοικοκύρης πλούσιος».
-
«Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μη γυρεύεις».
-
«Κόψε, κλάδεψε Γενάρη, να γεμίσει το κελάρι».
-
«Κόψε ξύλα τον Γενάρη μην κάψεις τα παλούκια».
-
«Γενάρη και Φλεβάρη καταβολάδα και ξινάρι».
-
«Τον Γενάρη κλάδευε και τον Φλεβάρη απόσκαφτε».
-
«Κλάδεμα του Γενάρη κάθε μάτι και βλαστάρι».
-
«Το Γεναριάτικο φεγγάρι είναι για κλάδο».
-
«Γενάρη πίνουν το κρασί, το Θεριστή το ξύδι».
-
«Γεναριάτικο φεγγάρι με τα’ Αϊ Γιαννιού τη χάρη».
-
«Γεναριάτικο φεγγάρι, ήλιος ημέρας μοιάζει».
-
«Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού, τα δυο χρυσά φεγγάρια».
-
«Του Γενάρη το φεγγάρι λάμπει σαν μαργαριτάρι».
-
«Κότα πίτα το Γενάρη, κόκορα τον Αλωνάρη».
-
«Κότα, χήνα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη».
-
«Όποιος θε να βαμπακώσει, τον Γενάρη θε ν' οργώσει».
-
«Τυρί μαλλί τον Αύγουστο κι αγγούρια τον Γενάρη».
-
«Φάε βετούλι τον Γενάρη και γίδα τον Αλωνάρη».
-
«Ο λαγός και το περδίκι κι ο κακός ο νοικοκύρης το Γενάρη χαίρονται».
-
«Σ' όσους μήνες έχουν «ρο», μπάνιο με ζεστό νερό».
-
«Να ’μουν γάτος τον Γενάρη κι ας μην είχα άλλη χάρη.
-
«Χορεύει σαν Γεναριάτικος διάβολος και σαν Αυγουστιάτικος τρίβολος»
παραμύθια
Video Channel Name
Video Channel Name
Video Title
Video Title
Video Title
ΓPAMMATIKH
Στήν σελίδα τῆς Γραμματικῆς μπορεῖς νά δεῖς τή σημασία τῆς λέξεως Φθινόπωρο.
ἑτυμολογία-φράσεις-πρόσωπα-κλίση καί ἄλλα πολλά.
zΩΓPAΦikh
Στή σελίδα τῶν Εικαστικῶν μπορεῖς νά μάθεις περισσότερα γιά τήν ζωή, καί τό ἔργο τοῦ Νικολάου Λύτρα .
IΣTOPIA
Στή σελίδα τῆς Ἱστορίας μπορεῖς νά δεῖς καί νά ἀκούσεις γιά τα ΨΑΘΙΝΑ ΚΑΠΕΛΑ τήν πρώτη ἐξέγερση τῶν φοιτητῶν τῶς νεότερης ἱστορίας τοῦ Ελληνικοῦ κράτους.