Ἡ λαογραφία ἐξετάζει τὸν πολιτισμὸ τῶν διαφόρων λαῶν. Καὶ μάλιστα τὸν καθένα χωριστά, ὅπως καὶ ἡ Ἱστορία.
Πιὸ εἰδικά, ἡ λαογραφία ἐξετάζει τὸν λαϊκὸ πολιτισμό.

 

Ὅταν μιλᾶμε γιὰ πολιτισμὸ ἐννοοῦμε τὰ ἔργα καὶ τὸν τρόπο ζωῆς ἀνθρώπων, ποὺ εἶναι ὀργανωμένοι σὲ ὁμάδες. Ἐννοοῦμε τὰ ὑλικὰ καὶ πνευματικὰ ἔργα (π.χ. οἰκοδομήματα, μηχανές, ἔργα τέχνης, ἐπιστῆμες), τὶς κοινωνικές, τὶς οἰκονομικὲς καὶ ἄλλες σχέσεις ποὺ ἔχουν μεταξὺ τούς.
Τὸ ἐπίθετο λαϊκός, ποὺ συνοδεύει τὸν πολιτισμὸ ὅπως τὸν ἐξετάζει ἡ λαογραφία, σημαίνει ὅτι αὐτὴ ἐνδιαφέρεται γιὰ ἐκεῖνα τὰ ἔργα τοῦ πολιτισμοῦ, ποὺ δημιουργοῦνται πάνω σὲ μιὰ βάση ὁμαδική. Γι’ αὐτὸ καὶ δὲν εἶναι καθόλου εὔκολο πολλὲς φορὲς νὰ γνωρίζουμε τὸ ὄνομα ἐκείνου ποὺ πρωτοδημιούργησε κάτι, π.χ. τὸ δημοτικὸ τραγούδι γιὰ τὸ «ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ» ἢ τὸ λαϊκὸ παραμύθι γιὰ τὴ «ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑ». Γι’ αὐτὸ μάλιστα τὸ λόγο ὁρισμένοι λένε τὸν λαϊκὸ πολιτισμὸ καὶ ἀνώνυμο, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν ἐπώνυμο πολιτισμὸ (δὲν τὸν ἐξετάζει ἡ λαογραφία).

 

 

Ὅμως ἡ ἀνωνυμία τοῦ λαϊκοῦ πολιτισμοῦ δὲν ὑπάρχει πάντα. Ἔχουμε ἔργα λαϊκῆς τέχνης (π.χ. κεραμικά, κεντήματα, ζωγραφιὲς κ.ά.), ποὺ οἱ τεχνῖτες τοὺς εἶναι γνωστοί, ἀφοῦ φρόντισαν μάλιστα νὰ γράψουν τὸ ὄνομα τοὺς πάνω 'σ’ αὐτά. Καὶ ὅλα αὐτὰ εἶναι ἔργα λαϊκοῦ πολιτισμοῦ, γιατὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ τὰ δημιούργησαν συμφωνοῦσαν ὁλότελα μὲ τὰ γοῦστα καὶ τὶς ἰδέες τῶν πολλῶν, γιὰ τοὺς ὁποίους καὶ τὰ δημιούργησαν. Καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ κύριο χαρακτηριστικὸ γνώρισμα αὐτοῦ ποὺ λέμε λαϊκὸ: ἡ ὁμαδικὴ (συλλογικὴ) συμφωνία καὶ ἡ ψυχικὴ συμμετοχὴ σὲ ἕνα ἔργο.

 

Ἡ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ δὲν ἐνδιαφέρεται μόνο γιὰ τὰ παλαιά, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν παράδοση, δηλαδή, γιὰ παλαιὰ ποὺ ἔχουν φτάσει στὴ σύγχρονη ἐποχή.
Κάθε λαὸς πρέπει νὰ ἐνδιαφέρεται γι’ αὐτὸ ποὺ τοῦ ἔχει παραδοθεῖ ἀπὸ τὸ παρελθὸν του. Ἡ παράδοσή του ἔρχεται ἀπὸ ἐποχὲς μακρινὲς κι' ὄχι τόσο γνωστὲς ἴσως. Ἡ λαογραφία, χωρὶς νὰ ζητεῖ διόλου ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους νὰ γυρίσουν στὸ παρελθὸν - αὐτὸ ἄλλωστε εἶναι κάτι ἀφύσικο καὶ ἀδύνατο - τοὺς βοηθάει νὰ γνωρίζουν τὴ λαϊκὴ τους παράδοση.
 

Μιχάλης Γ. Μερακλῆς
Ὁμότιμος Καθηγητὴς Λαογραφίας
τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν

​

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (laographiki.gr)