Ἡ Ὑψηλή Τεχνολογία τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων στό Κύπελλο τοῦ Λυκούργου

Πῶς οἱ τεχνῖτες τοῦ παρελθόντος ἔλεγχαν τἠν ὕλη σέ μικροσκοπικές κλίμακες;

Ὁ ἀρχαῖος κόσμος εἶναι γνωστός γιά τἀ ἐπιβλητικά ἐπιτεύγματα ὑψηλῆς τεχνολογίας, μέ τὀν δικό μας Παρθενῶνα, τίς Πυραμίδες τῆς Αἰγύπτου καί τὀ Μάτσου Πίτσου στό Περοῦ, νά ἀποτελοῦν μερικά ἀπό τἀ χαρακτηριστικότερα παραδείγματα. Ὡστόσο, οἱ τεχνῖτες τῆς ἀρχαιότητας ἔχουν δώσει ἐξαιρετικά τεχνολογικά δείγματα ὄχι μόνο στή μεγάλη ἀλλά καί στή μικρή κλίμακα. Αὐτή πού σήμερα ἀποκαλοῦμε νανοτεχνολογία.

Τό Κύπελλο τοῦ Λυκούργου-ἀριστερά στή σκιά καί δεξιά κοντά σέ φῶς

Ὁ χειρισμός ὑλικοῦ σέ ἀτομική ἤ μοριακή κλίμακα γιά τη δημιουργία νέων λειτουργιῶν καί ἰδιοτήτων μοιάζει ἐντελῶς σύγχρονη. Ὡστόσο, τεχνῖτες τοῦ παρελθόντος εἶχαν καταφέρει νά ἐλέγχουν τἠν ὕλη σέ μικροσκοπικές κλίμακες. Αὐτό τοὐλάχιστον ἀναφέρει ἄρθρο τοῦ «Guardian»,πού μιλάει γιά μιά σειρά διάσημων ἀρχαίων ἀντικειμένων, τἀ ὁποῖα κατασκευάστηκαν ἀπό τεχνῖτες πού γνώριζαν τἠ χρήση νανοσύνθετων ὑλικῶν.

Tὀ Κύπελλο τοῦ Λυκούργου, πού βρίσκεται στό Βρετανικό Μουσεῖο, εἶναι ἕνα περίτεχνο, ἐξαιρετικῆς τεχνικῆς, γυάλινο ἀντικείμενο τοῦ 4ου αἱ.μ.Χ. Εἶναι τὀ μοναδικό δεῖγμα ἑνός πολύ εἰδικοῦ τύπου γυαλιοῦ, γνωστό ὡς διχροϊκό, πού ἀλλάζει χρώματα ὅταν τὀ κρατᾶ κανείς κοντά σέ φῶς. Ἡ ἀδιαφανής πράσινη ἐπιφάνεια του μετατρέπεται σέ ἕνα λαμπερό ἡμιδιαφανές κόκκινο ὅταν τὀ διαπερνᾶ τὀ φῶς. Τὀ γυαλί του περιέχει μικροσκοπικές ποσότητες κολλοειδούς χρυσοῦ καί ἀσημιοῦ,πού δίνει αὐτές τίς ἀσυνήθιστες ὀπτικές ἰδιότητες.

Τἀ χαλύβδινα ξίφη τῆς Δαμασκοῦ κατασκευασμένα μεταξύ 300 καί 1700 μ.Χ. εἶναι γνωστά γιά τἠν ἐντυπωσιακή τους ἀντοχή καί τίς ἐξαιρετικά κοφτερές αἰχμές τους. Οἱ ἀτσάλινες λεπίδες τους περιέχουν εἰδικές δομές σέ νανοκλίμακα, πού ἐνισχύουν τίς ἰδιότητες τοῦ ὑλικοῦ ἀπό τὀ ὁποῖο ἔχουν κατασκευαστεῖ.

Μιά αντιδιαβρωτική γαλάζια χρωστική οὐσία, γνωστή ὡς βαφή Μπλέ Μάγια (Maya Blue), πού πρωτοεμφανίστηκε τὀ 800 μ.Χ., ἀνακαλύφθηκε στήν προ-Κολομβιανή πόλη των Μάγια, την Τσίτσεν Ίτζα. Τὀ σύνθετο ὑλικό της περιέχει πηλό μέ μικροσκοπικούς πόρους, ὅπου τὀ λουλακί χρῶμα συνδυάζεται χημικά μέ τέτοιο τρόπο ὥστε νά δημιουργεῖ μιά σταθερή χρωστική οὐσία.

Θά μπορούσαμε λοιπόν νά ποῦμε ὅτι οἱ τεχνῖτες αὐτῶν τῶν ὑλικῶν ἦταν νανοτεχνολόγοι; Στό ἄρθρο ἀναφέρεται ἡ γνώμη δύο εἰδικῶν, τοῦ Ίαν Φριστόουν ἀπό τὀ Ἰνστιτοῦτο Ἀρχαιολογίας τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Λονδίνου UCL, πού μελέτησε τὀ Κύπελλο τοῦ Λυκούργου καί τοῦ Πίτερ Πόφλερ, ἀπό τὀ Τεχνικό Πανεπιστήμιο τῆς Δρέσδης, ὁ ὁποῖος ἀσχολήθηκε μέ τἠν ἔρευνα τῶν δαμασκηνῶν σπαθιῶν.

Καί οἱ δύο πιστεύουν ὅτι δεν πρόκειται γιά κάτι τέτοιο. «Ἦταν ἄτομα ὑψηλῆς ἐξειδίκευσης, ἀλλά σίγουρα δεν ἦταν νανοτεχνολόγοι. Δεν γνώριζαν ὅτι δούλευαν σέ νανοκλίμακα» δηλώνει ὁ Ίαν Φριστόουν. Ἀπό την πλευρά του ὁ Πίτερ Πόφλερ θεωρεῖ ὅτι ἀνέπτυξαν ὑλικά μέ τη δοκιμή, χωρίς νά γνωρίζουν τίς διαδικασίες πού συμβαίνουν μέσα στά στερεά.

Στή σύγχρονη ἔρευνα χρησιμοποιήθηκε ὑψηλή μικροσκοπική ἀνάλυση γιά τήν ἀνακάλυψη της νανοδομής αὐτῶν τῶν ἀντικειμένων, ἀλλά τά συμπεράσματα δεν ἀποδεικνύουν τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο κατασκευάστηκαν.

«Πῶς διέλυαν αὐτά τά μέταλλα στό γυαλί; Μέ ποιό τρόπο ἔπαιρναν μιά τόσο ὁμογενοποιημένη κατανομή νανοσωματιδίων; Μποροῦμε μόνο νά ὑποθέσουμε, καθώς στήν πραγματικότητα δεν ξέρουμε πώς τά κατάφεραν», δηλώνει ὁ Φρίστοουν γιά τους κατασκευαστές γυαλιῶν της ρωμαϊκῆς ἐποχῆς, πού ἔφτιαξαν το Κύπελλο.

Ἕνα μειονέκτημα ὅμως τῆς χρήσης ὑψηλῆς μικροσκοπικῆς ἀνάλυσης εἶναι ὅτι μέρος τῶν πολύτιμων ἀντικειμένων θά πρέπει νά καταστραφεί. Ὅταν πρόκειται γιά ἄφθονο ὑλικό, ὅπως ἡ ἀνθεκτική βαφή Μπλέ Μάγια, ἡ ἀπόσπαση ἑνός μικροῦ τμήματος γιά ἀνάλυση δεν εἶναι τόσο σημαντική. Ὅταν ὅμως ἡ ἔρευνα ἀφορᾶ σπάνια εὑρήματα, τότε τά πράγματα δυσκολεύουν. «Σέ καμμία περίπτωση δεν εἶναι ἀποδεκτή ἡ ἀπόσπαση δείγματος ἀπό τό Κύπελλο τοῦ Λυκούργου. Εἶναι τόσο μοναδικό, τόσο πολύτιμο εὕρημα. Εὐτυχῶς γιά ἐμᾶς, μερικά κομμάτια γυαλιοῦ πού βρέθηκαν στή μεταλλική βάση του πρίν ἀπό δεκαετίες ἔχουν διασωθεῖ», δηλώνει ὁ Φρίστοουν.

Στήν περίπτωση ἑνός χαλύβδινου δαμασκηνοῦ ξίφους, οἱ ἐπιμελητές τοῦ Ἱστορικοῦ Μουσείου τῆς Βέρνης, πού τό δώρισαν στήν ἔρευνα, στάθμισαν τά πιθανά ὀφέλη ἀπό τήν ἀπώλεια ἑνός σπαθιοῦ ἀπό τή συλλογή. Εἶναι θυσίες πού, σύμφωνα μέ τό ἄρθρο, ἀξίζουν τόν κόπο, καθώς κάποιες ἀπό τίς μελέτες δίνουν νέες κατευθύνσεις στήν ἔρευνα τῆς νανοτεχνολογίας.

Γιά παράδειγμα, ἡ κατανόηση τοῦ μηχανισμοῦ μικροσκοπικῆς κλίμακας πού κρύβεται πίσω ἀπό τη βαφή των Μάγια, προσφέρει νέα στοιχεῖα στούς ἐπιστήμονες πού ἐρευνοῦν σταθερές υβριδικές νανοδομημένες χρωστικές οὐσίες. Οἱ ἔρευνες πού γίνονται ἀπό το Γαλλικό Ἐθνικό Κέντρο Ἐπιστημονικῶν Ἐρευνῶν ἔχουν ὁδηγήσει στήν ἀνακάλυψη μιᾶς ποικιλίας ὑλικῶν μέ μικροσκοπικούς πόρους πού βοηθοῦν στή σταθεροποίηση ὀργανικῶν βαφῶν. Ἐπίσης, ἐρευνητές τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Τορῖνο μελετοῦν τή μέθοδο παρασκευῆς τῆς βαφῆς τῶν Μάγια ὡς πρός τίς δυνατότητες παραγωγῆς ἀνθεκτικῶν χρωμάτων.

Μέ τόν ἴδιο τρόπο, ἡ κατανόηση τῶν ἰδιοτήτων τοῦ Κυπέλλου τοῦ Λυκούργου μπορεῖ νά βοηθήσει στήν παρασκευή εἰδικῶν ταινιῶν πού περιέχουν νανοσωματίδια χρυσοῦ, οἱ ὁποῖες ἀντανακλοῦν τίς ὑπέρυθρες ἀκτῖνες καί ταυτόχρονα μεταδίδουν τό φῶς. Οἱ ταινίες αὐτές θά μποροῦσαν νά χρησιμοποιηθοῦν σέ παράθυρα κτιρίων σέ ζεστές χῶρες γιά νά ἀντανακλοῦν τή θερμότητα, ἐπιτρέποντας τήν εἴσοδο τοῦ φωτός, μειώνοντας μέ αὐτόν τόν τρόπο τῇ χρήση τῶν κλιματιστικῶν.

Ἡ γνώση αὐτή εἶναι ἀποτέλεσμα ἑκατοντάδων χρόνων δοκιμῶν καί πειραματισμῶν, μέ τούς τεχνῖτες νά τήν περνοῦν ἀπό γενιά σέ γενιά. Οἱ νανοτεχνολόγοι μποροῦν νά στηριχθοῦν πάνω στήν ἀρχαῖα σοφία καί μέσα ἀπό τή σύγχρονη κατανόηση τῆς συμπεριφορᾶς τῶν ἀτόμων καί τῶν μορίων νά φτιάξουν συναρπαστικά νέα προϊόντα καί συσκευές.

Πηγή: ΕΛΛΑΝΙΑ ΠΥΛΗ