Γραμματική
"Ό,τι και να λένε οι διπλωμάτες και οι ποιητές, το βασικό πλεονέκτημα της γλώσσας είναι η σαφήνεια."
"Stendhal, 1783-1842, Γάλλος συγγραφέας"
Τρίτο Μέρος
Ρήματα
Σημασία καί σχηματισμός τῶν χρόνων καί τῶν ἐγκλίσεων
Οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει ΠΟΤΕ γίνεται αυτό που σημαίνει λέγονται χρόνοι.
Οι χρόνοι χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη χρονική βαθμίδα που δείχνουν:
ΠΑΡΟΝΤΙΚΟΙ: Ενεστώτας, Παρακείμενος
ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΙ: Παρατατικός, Αόριστος, Υπερσυντέλικος
ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ: Στιγμιαίος Μέλλοντας, Εξακολουθητικός Μέλλοντας, Συντελεσμένος Μέλλοντας.
Κάθε χρονική βαθμίδα έχει τρεις υποκατηγορίες ανάλογα με το ποιόν της ενέργειας του ρήματος οι χρόνοι είναι:
ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΙ: Ενεστώτας, Παρατατικός, Μέλλοντας εξακολουθητικός
ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΙ : Αόριστος, Στιγμιαίος Μέλλοντας
ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΙ: Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος, Συντελεσμένος Μέλλοντας
Οι εξακολουθητικοί χρόνοι δημιουργούνται από το θέμα του Ενεστώτα και οι στιγμιαίοι χρόνοι από το θέμα του Αορίστου. Για αυτό τον λόγο ο Ενεστώτας και ο Αόριστος λέγονται ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Θέμα είναι το μέρος της λέξης που δεν αλλάζει κατά την κλίση της.
Χαρακτήρας είναι το τελευταίο γράμμα του θέματος το οποίο αλλάζει ή μένει σταθερό.
Κατάληξη είναι το τελευταίο τμήμα της λέξης που συνεχώς αλλάζει.
Αύξηση λέγεται το φωνήεν που μπαίνει στους παρελθοντικούς χρόνους μπροστά από το θέμα που αρχίζει με σύμφωνο. Η αύξηση είναι το γράμμα ε ή η
γράφ-ω.
γράφ-εις
ε-γραψ-α
Τα ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν δεν παίρνουν αύξηση στους παρελθοντικούς χρόνους.
ακούω -άκουγα
Όταν ένα ρήμα αρχίζει από σύμφωνο και γίνεται σύνθετο παίρνει εσωτερικά την αύξηση.
εμπνέω - ενέπνεα
εκφράζω -εξέφραζα
ενδιαφέρω -ενδιέφερα
ΤΩΡΑ
Ο Ενεστώτας φανερώνει κάτι που γίνεται τώρα συνέχεια ( εξακολουθητικά) ή κάτι που επαναλαμβάνεται.
Βγαίνει ο ήλιος.
Τρέχω να τον πιάσω.
Κάθε πρωί ξυπνώ στις έξι.
συνέχεια
Ο Παρακείμενος φανερώνει κάτι που έγινε στο παρελθόν και είναι τελειωμένο την ώρα που μιλάμε.
Έχω διαβάσει τα μαθήματά μου.
έχω
ΠΡΙΝ
Ο Παρατατικός φανερώνει κάτι που γινόταν στο παρελθόν συνέχεια ( ΠΡΙΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ)
Χθες το απόγευμα διάβαζα.
Το καλοκαίρι ξυπνούσα στις εννιά.
συνέχεια
Ο Αόριστος φανερώνει κάτι που έγινε στο παρελθόν. ( Βρίσκεις τον αόριστο ρωτώντας τι έγινε (ΠΡΙΝ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ , για μια φορά)
Έγραψα το άρθρο για την εφημερίδα και έτρεξα να το δώσω .
Το πρωί ξύπνησα στις εννιά.
Ο Υπερσυντέλικος φανερώνει κάτι ήταν τελειωμένο στο παρελθόν, πριν γίνει κάτι άλλο.
Είχα πάρει πρωινό, όταν ήρθες.
Είχα ξυπνήσει πριν χτυπήσει το ρολόι.
μία στιγμή
είχα
ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
σ
ξ
ψ
ΜΕΤΑ
Ο Εξακολουθητικός μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα γίνεται συνέχεια στο μέλλον.
Θα παίζω μπάλα όλο το απόγευμα.
Θα ξυπνάω κάθε μέρα στις εννιά.
συνέχεια
Ο Στιγμιαίος μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα γίνει (για μια στιγμή, για μία φορά ) στο μέλλον χωρίς συνέχεια και επανάληψη..
Θα παίξω μπάλα το απόγευμα.
Θα ξυπνήσω στις εννιά την Κυριακή.
μία στιγμή
ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
σ
ξ
ψ
Ο Συντελεσμένος μέλλοντας φανερώνει κάτι που θα είναι τελειωμένο στο μέλλον, αφού πρώτα γίνει κάτι άλλο.
Όταν βραδιάσει θα έχω τελειώσει τις δουλειές μου.
Θα έχω φύγει στις οκτώ το πρωί.
