Γραμματική

Συνηθίζουμε να μιλάμε για αρχαία και νέα ελληνικά σαν να είναι δύο διαφορετικές γλώσσες. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία μόνον γλώσσα την ελληνική και την εξέλιξή της μέσα στον χρόνο.

Λέξεις που χρησιμοποιούσε ο Όμηρος χιλιάδες χρόνια πριν, τις λες καθημερινά με τους φίλους σου, όπως οὐρανός, γῆ, θέλω, πατέρα, μητέρα, φίλος, ὡραίος και εκατοντάδες άλλες. Κάποιες «χάθηκαν» από το λεξιλόγιο πολλών ανθρώπων, κρύφτηκαν ὅμως μέσα στίς σύνθετες λέξεις, ακριβώς όπως ήταν στην εποχή του Ομήρου και του Περικλή. Έτσι μπορεί να λες πάνω και όχι ἄνω, αλλά όταν χαλάς το δωμάτιό σου λες άνω κάτω ή λες βάζω τό χέρι μου… αλλά το θέτω του Ομήρου σου χαμογελά μέσα από την λέξη τοποθετῶ, ἐκθέτω, ἔκθεση, παραθέτω, διαθέτω και διάθεση…

Η γλώσσα είναι σαν την ιστορία, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι γνωρίζει ιστορία, αν ξέρει μόνον τη νεώτερη ή μόνον τη μεσαιωνική,  την αρχαία… Κάτι που έγινε στο παρελθόν μπορεί να ευθύνεται για κάτι που συμβαίνει σήμερα.

 

Όπως θα δεις φέτος , οι περισσότερες σύνθετες λέξεις προέρχονται από την «αρχαῖα» γλώσσα, η «νέα» σπάνια γεννάει σύνθετες λέξεις μόνη της εκτός από εκείνες  που κάλυπταν τις καθημερινές ανάγκες των Ελλήνων της τουρκοκρατίας, όπως γιδοπρόβατα, (το γάλα και το γιαούρτι όμως είναι αιγοπρόβιο…),  νερατζολέμονα, αυγολέμονο, γιατροσόφι, κακόκεφος, κλπ. Μάλιστα πολλές από αυτές τις σύνθετες λέξεις παντρεύουν μία νέα με μία αρχαία, όπως καλόπιστος, κακόπιστος,

Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούσαν, γιατί τις ήξεραν, τις αρχαίες λέξεις ονομάστηκαν λόγιοι, δηλαδή μορφωμένοι και οι λέξεις αυτές λόγιες.  Είναι λόγιο να μιλήσεις για ὑψηλό ὔφος, να αποκαλέσεις τον πρίγκιπα του παραμυθιού 'Υψηλότατο και όχι ψηλότατο να πεις του Πανεπιστημίου και όχι του Πανεπιστήμιου.

 

Βέβαια ἔχει καί ἡ γλώσσα τίς ὧρες της… διαφορετικά θα μιλήσεις στον φίλο σου, διαφορετικά στον δάσκαλό σου, αυτό λέγεται ἐπικοινωνιακός λόγος και θα το δούμε αργότερα.

 

ἡ δασκάλα σου

 

Υ.Γ  Ξέχασα να σου πω, ότι,  όταν η ελληνική γλώσσα έγινε «διεθνής», την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου ( ελληνιστική Κοινή)  μιλήθηκε από πολλούς ξένους, όπως εμείς μιλάμε σήμερα τα αγγλικά, με αποτέλεσμα κάποιες λέξεις να αλλοιωθούν και να παραμείνουν ως σήμερα έτσι, όπως το μπράβο, το οποίο προήλθε από το βραβεῖο που φώναζαν στα στάδια οι θεατές. Πολλές φορές θα σε βοηθήσει να βρεις την καταγωγή μιας λέξης η γνώση της αγγλικής, της γαλλικής ή άλλης ευρωπαϊκής γλώσσας, γιατί εκεί σώζονται πολλές αρχαίες λέξεις ως δάνεια από την ελληνική γλώσσα, τα οποία σήμερα τα παίρνουμε πίσω ως ἀντιδάνεια. Περισσότερα θα δούμε όταν θα μιλήσουμε για τις δασείες…

Και για να σε.. εντυπωσιάσω  κύσσω στά άρχαῖα = φιλῶ, μέ =ἐμένα,  έγινε  στα αγγλικά Kiss me, δηλαδή φίλησέ με!